زنجیره تامین حلقه بسته

زنجیره تامین حلقه بسته اشاره به فعالیت‌های تامین، تولید و توزیع کالاها همراه با فرایندهای استفاده مجدد از ضایعات و سربار تولید دارد. این رویکرد از مدیریت زنجیره تامین شامل لجستیک روبه‌جلو (تامین، تولید و توزیع) و لجستیک معکوس (استفاده مجدد از ضایعات و سربار) است.

همجنانکه از تعریف ارائه شده قابل فهم است استفاده از این شیوه در راستای نیل به اهداف پایداری و توسعه پایدار است. بنابراین شاید بتوان آن را مترادف با زنجیره تامین سبز و زنجیره تامین پایدار در نظر گرفت. آنچه مسلم است حلقه بسته اشاره به استفاده مجدد از محصولات و ضایعات تولید دارد و از تفکر اقتصاد دورانی ناشی می‌شود. هیچ چیزی برای دور ریز وجود ندارد و تمامی مواد و انرژی باید در حلقه بازیافت به چرخه تولید بازگردند.

به طور کلی طراحی شبکه زنجیره تامین معکوس شامل تعیین تعداد، مکان و ظرفیت‌های تسهیلات و همچنین مقدار و نحوه جریان بین هر جفت از تسهیلات می‌باشد. در انتخاب بهترین تامین‌کننده کوشش می‌شود تا عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی هر تامین‌کننده بررسی شود. استفاده از این رویکرد پاراداوکس سازمان‌های تولیدی برای دستیابی به هدف‌های اقتصادی و اجتماعی را حل می‌کند. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح زنجیره تامین حلقه بسته پرداخته می‌شود.

اهمیت زنجیره تامین حلقه بسته

زنجیره تامین حلقه بسته Closed Loop Supply Chain Management (CLSCM) رویکرد غالب در مدیریت تولید عصر حاضر است. در اقتصاد امروز، موفقیت بلندمدت هر سازمان نه تنها به سودآوری آن بستگی دارد بلکه به دیدگاه سازمان نسبت به آینده بشر و زمینه وابسته است. توجه به مسائل زیست‌محیطی می‌تواند موفقیت زنجیره تامین و مزیت رقابتی را در بلندمدت تضمین کند.

محصولات معیوب و ضایعات همواره یک چالش مهم برای تولیدکنندگان بوده است. آنها دریافته‌اند که بازیافت کالا و استفاده مجدد از محصولات، ضایعات و بقایای محصولات نه تنها باعث کاهش اثرات زیان‌آور برای محیط زیست می‌شود، بلکه جایگاه رقابتی آنها در بازار را بهبود می‌بخشد. با این استراتژی می‌توان به‌طور قابل توجهی شبکه‌های زنجیره تامین را بازسازی کرده و مزایای اقتصادی را حداکثر نمود.

از این منظذ تلاش‌ها در زمینه فعالیت‌های بازیافتی و لجستیکی موجب شده تا سازمان‌ها بر بسته شدن حلقه زنجیره تامین و ایجاد زنجیره تامین حلقه بسته متمرکز شوند. این ساختار می‌تواند همزمان اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی سازمان را محقق سازد. زنجیره تامین حلـقه بسته هر دو جریان مستقیم و معکوس را در بر می‌گیرد که در طول دو دهه گذشته توجه متخصصان مدیریت تولید را به خود جلب کرده است.

شکل‌گیری زنجیره تامین حلقه بسته

به‌طور کلی دو نوع زنجیره تامین وجود دارد:

• زنجیره تامین مستقیم Forward Supply Chain
• زنجیره تامین معکوس Reverse Supply Chain

یک زنجیره تامین مستقیم شامل تمام فعالیت‌هایی است که به واسطه آنها مواد اولیه به محصولات نهایی تبدیل می‌شود. مدیران می‌کوشند عملکرد زنجیره تامین مستقیم را در حوزه مدیریت تقاضا، تدارکات و تهیه و تکمیل سفارش بهبود بخشند. به طور کلی لجستیک روبه‌جلو شامل تامین مواد اولیه، فرایندهای تبدیل و ارائه محصولات به مشتری نهایی در اینجا قرار دارند.

الگوی زنجیره تامین حلقه بسته

زنجیره تامین معکوس به فعالیت‌هایی چون گردآوری و بازیافت محصولات برگشت داده شده اطلاق می‌شود. جنبه‌های اقتصادی، قوانین دولتی و فشارهای اجتماعی سه عامل مهم لجستیک معکوس به شمار می‌روند. ترکیب یک زنجیره تامین مستقیم و یک زنجیره تامین معکوس به شکل‌گیری یک زنجیره تامین حلقه بسته منجر می‌شود.

نتیجه‌گیری

فشارهای محیطی در سال‌های اخیر باعث شده است مدیریت زنجیره تامین به عامل مهمی در بازارهای تبدیل شود. زنجیره‌های تامین، شبکه‌ای متشکل از موسساتی هستند که توانایی‌ها و منابع خود را جهت ارائه ارزش به مشتری نهایی بکار می‌گیرند. مدیریت زنجیره تامین حلقه بسته به دنبال کاهش ریسک در زنجیره تامین است. از این طریق اهدافی چون رضایت مشتریان، بهینه‌سازی و مدیریت موجود را دنبال می‌کند. تامین‌کنندگان و مدیریت آنها در راستای این اهداف نقش مهمی برعهده دارند.

در گذشته چرخه عمر محصلو شامل فرآیندهایی از فاز طراحی تا مصرف بود. در حالیکه با رویکرد مدیریت زیست‌محیطی، شامل فرایندهای تهیه مواد اولیه، طراحی، ساخت، استفاده، بازیافت و مصرف مجدد می‌شود. یعنی تشکیل یک حلقه بسته از جریان مواد برای کاهش مصرف منابع و کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی. مدیریت زنجیره تامین مبتنی بر حلـقه بسته به دنبال تغییر مدل زنجیره خطی سنتی است. چنانچه شرکتی از این الگو استفاده نماید، علاوه بر حل مشکلات زیست‌محیطی به مزیت رقابتی پایدار نیز دست خواهد یافت.