مقیاس سنجش نگرش
مقیاس سنجش نگرش (Scale) ابزاری برای گردآوری داده‌ها در پژوهش‌های مدیریت و علوم اجتماعی است. شاید بتوان مقیاس‌هاس سنجش نگرش را مهمترین ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش‌های مدیریتی دانست. بطور کلی مقیاسها برای سنجش نگرش‌ها، قضاوت‌ها، عقاید و سایر خصیصه‌هایی که به آسانی قابل اندازه‌گیری نیستند، بکار می‌روند. مقیاسها از مهمترین ابزار پژوهش در تمامی دانش‌ها به شمار می‌آیند. با این ابزار واقعیت مورد مطالعه دقیق‌تر سنجیده می‌شود. همچنین امکان رده‌بندی درونی اجزاء آن میسر خواهد بود. این اقدامات اتخاذ هر تصمیم یا ارائه هر قضاوت را میسر می‌سازند. مقیاس اندازه‌گیری، مجموعه قواعدی برای انتساب آزمودنی‌ها به مقوله‌ها یام اعداد به آزمودنی‌ها است.
انواع مقیاس سنجش نگرش
شناسایی پدیده‌ها، مفاهیم و ارزش‌ها براساس ماهیت و چیستی نشان مقیاس اندازه‌گیری خاصی می‌طلبد. اندازه‌گیری متغیرها نیز نیازمند مقیاسهای متناسب هستند که به توان آنها را مورد ارزیابی و سنجش قرار داد. به همین منظور مقیاسهای معینی ساخته شده است. این مقیاسها امکان اندازه‌گیری متغیرهای مورد نظر را به پژوهشگر می‌دهند. بطور کلی می‌وان گفت که مقیاسهای اندازه‌گیری واحدهایی هستند که برای سنجش متغیرهای تحقیق در ابزارهای جمع آوری اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مهمترین مقیاسها اندازه‌گیری نگرش عبارتند از:
مقیاس لیکرت
این مقیاس از مجموعه‌ای منظم از گویه‌ها که به ترتیب خاصی تدوین شده است ساخته می‌شود. این گویه‌ها حالات خاصی از پدیده مورد اندازه‌گیری را بصورت گویه هایی که از لحاظ ارزش اندازه‌گیری دارای فاصله‌های مساوی است عرضه میکند. برای تدوین این گویه‌ها معمولا از عبارات مساعد و نامساعد درباره پدیده مورد اندازه‌گیری به تعداد مساوی استفاده می‌شود. جهت امتیاز دهی و ارزش گزاری کمی پاسخهای سوالات مقیاس معمولا از طیف لیکرت ۵ درجه استفاده می‌شود.
طیف لیکرت ۵ درجه برای سنجش اهمیت
پاسخ دهنده میزان موافقت خود را با هر یک از این عبارات در یک مقییاس درجه بندی شده که معمولا از یک تا پنج یاهفت درجه است نشان می‌دهد. سپس ازمودنی به هریک از گویه‌ها از نظر عددی(رتبه) ارزش گذاری می‌شود. حاصل جمع عددی این ارزش‌ها نمره ازمودنی را در این مقیاس بدست می‌دهد. در ساختن مقیاس لیکرت باید ۶ مرحله به شرح زیررا رعایت کرد:
- انتخاب مقوله‌های تشکیل دهنده مقیاس اندازه گیری
- تدوین گویه‌های مساعد و نامساعد مربوط به موضوع
- اجرای مقدماتی گویه‌ها در یک نمونه تصادفی ازپاسخ‌دهنده‌ها
- محاسبه نمره کل برای هر پاسخ دهنده
- تعیین توان افتراقی گویه‌ها
- انتخاب گویه‌های برگزیده
- تعیین ضریب قابلیت اعتماد مقیاس
برای مطالعه بیشتر درباره روش استفاده از مقیاس لیکرت بخش طراحی پرسشنامه پایان‌نامه مدیریت را مطالعه کنید.
مقیاس افتراق معنایی
افتراق معنایی روش کمی برای اندازه‌گیری معنایی مفاهیم نزد افراد است وعکس العمل افراد نسبت به یک مفهوم یا شیء را توصیف میکند. در این مقیاس از پاسخ دهنده خواسته می‌شود تا مفهومی ررا روی یک مقیاس دو قطبی هفت درجه‌ای علامت گذاری کند. در دو قطب مقیاس دو صفت متضاد با هم قرار دارند. معمولا پاسخهای ازمودنی را می‌توان به شیوه‌های مختلف تحلیل کرد. برای تحلیل کمی می‌توان به درجه بندیهای هر مقیاس نمره هایی از ۱تا ۷ یا از ۳- تا ۳+ داده و سپس با محاسبه جمع یک نمره‌های هر مفهوم در هر یک از مقیاسها، مشخص ساخت که دو مفهوم از نظر یک فرد یا یک گروه تا چه اندازه به یگدیگر شبیه هستند.
مقیاس افتراق معنایی، ابزاری است که در مدت زمان کوتاه، اطلاعات بسیار مفیدی را درباره نگرش افراد بدست می‌دهد. مراحل ساخت مقیاس به شرح زیر است:
۱- مفاهیم موردنظر را انتخاب کند. این مفاهیم باید با مساله تحقیق مرتبط باشند. همچنین نسبت به تفاوتها و شباهت‌های گروه مورد مطالعه حساس باشد.
۲- زوج صفت هایی را برای مقیاس انتخاب کند. وقتی هدف اندازه‌گیری طرز فکر باشد از صفتهایی که بیشترین وزنه ارزشی را دارد باید استفاده کرد.
۳- صفت‌های متضاد را باید طوری در دو انتهای مقیاس قرار داد که ترتیب خاصی وجود نداشته باشد. برای مثال در یک انتها فقط صفت‌های نشان دهنده قدرت، فعالیت یا مطلوبیت قرار نگرفته باشد.
مقیاس سنجش نگرش ثرستون
این مقیاس شامل مجموعه‌ای از گویه‌ها است که برای سنجش برخی از مفاهیم به کار می‌رود. در مقیاس ثرستون از پاسخ دهنده خواسته می‌شود، تا تمام مواردی را که با آنها موافق است علامت بزند . امتیاز هر فرد در این مقیاس به وسیله تعداد گویه هایی که با آن موافق است تعیین می‌شود. مراحل ساختن مقیاس ترستون به شرح زیر است:
۱- تهییه مجموعه‌ای از گویه هایی کوتاه و دقیق راکه نشانگر طیفی از طرز فکر نسبت به شیئی یا حادثه خاصی باشد.
۲- طبقه بندی گویه‌ها روی یک مقیاس از یک تا یازده ( از قوی ترین تا ضعیف ترین ) به وسیله یک گروه داور
۳- در نظر گرفتن توزیع ارزش‌های مقیاسی ( ۱ تا ۱۱ ) هر گویه و محاسبه میانه این توزیع
۴- گویه هایی که ارزش نیم دامنه چارکی نصف دامنه بین ربع اول و سوم خیلی زیاد است باید حذف شود. دامنه بزرگ نشانگر اختلاف زیاد بین داوران است.
۵- گویه‌های باقی مانده رابه نمونه‌ای از آزمودنی‌ها عرضه کرده و از آنان خواسته شود تا گویه هایی را که با آن موافق هستند علامت بگذارند. گویه هایی که از لحاظ آماری دارای هماهنگی درونی پایین است، حذف می‌شود.
۶- از میان گویه‌های باقی مانده آنهایی که نیم فاصله چارکی آنها فواصل یکسانی را نشان می‌دهد، یکی انتخاب کرد.
مقیاس سنجش نگرش گاتمن
این مقیاس شامل مجموعه‌ای از گویه هاست که در رابطه با نگرش فرد نسبت به یک موضوع تنظیم شده است. گویه‌ها بر حسب دشواری، پیچیدگی یا ارزش وزنی مرتب می‌شوند و موافقت یا تاکید یک گویه، موافقت با سایر گویه‌های کم وزن تر را به دنبال دارد. این ویژگی تراکمی بودن مقیاس گاتمن امکن می‌دهد تا با داشتن امتیاز کلی فرد نمره فرد را در هر گویه‌ای پیش‌بینی نماییم. .برای انتخاب گویه‌ها می‌توان از مطالعه کتابخانه‌ای یا مصاحبه با افراد متخصص استفاده کرد. مراحل ساخت مقیاس سنجش نگرش گاتمن به صورت زیر است.
- انتخاب و تدوین گویه‌های مناسب درباره نگرش نسبت به موضوع مورد نظر
- اجرای مقدماتی گویه‌های تدوین شده
- تجزیه و تحلیل پاسخهای بدست آمده
- محاسبه ضریب بازیابی (cr)
ساختن مقیاس گاتمن مستلزم طی مراحل دشواریست ولی در مقایسه بامقیاس لیکرت وثرستون مزایایی به قرار زیر دارد:
الف) امکان تعیین نیمرخ پاسخهای فرد را فراهم میکند.
ب) با توجه به ماهیت تراکمی مقیاس برای ارزیابی تغییرات نگرش مناسبتر است.
مقیاس فاصله اجتماعی بوگاردوس
نوعی مقیاس سنجش نگرش است که در بررسی نگرش نسبت به گروهای قومی–نژادی طبقات اجتماعی، گروه‌های مذهبی و حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیش فرض این مقیاس آن است که فرد پیشداوری بیشتر در مورد یک گروه ویژه داشته باشد، فاصله اجتماعی بین او و اعضای آن گروه بیشتر خواهد بود. در این مقیاس گویه‌ها به صورت موقعیت‌های فرضی به ترتیبی که معرف فاصله اجتماعی باشد ارائه می‌شود. مقیاس سنجش نگرش بوگاردوس را جدی بگیرید.
خلاصه و جمع‌بندی
سنجش نگرش افراد منبع اصلی گردآوری داده‌ها در مدیریت و علوم اجتماعی است. اگر پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده ابزارهای اصلی گردآوری داده‌ها باشند باید به شیوه‌ای نگرش افراد را مورد سنجش قرار دهند. برای این منظور مقیاسهای متعددی وجود دارد که مهمترین آنها شامل مقیاس لیرکت، ثرستون، بوگاردوس و گاتمن است. در این بخش شیوه ساخت هر مقیاس و استفاده از آنها بیان شد. پژوهشگران با توجه به هدف پژوهشی خود باید مقیاس مناسبی را انتخاب کنند.
منبع: سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه. (۱۳۹۴). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
روش تحقیق | ۱۵ فروردین ۹۲
پرسشنامه سنجش پیش سازمانده ده هاوساخت شناختی بر نگرش درس مطالعات اجتماعی