پارک علم و فناوری
پارک علم و فناوری سازمانی حرفه‌ای با هدف افزایش رفاه اجتماعی از طریق توسعه فعالیت‌های نوآروانه شرکت‌های کارآفرین و دانش‌محور است. این نهاد به وسیله متخصصان حرفه‌ای اداره می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت جامعه است. برای این منظور از تشویق و ارتقاء فرهنگ نوآوری و افزایش توان رقابتی شرکت‌ها استفاده می‌شود.
شرکت‌های فعال در پارک علم و فناوری معمولاً شرکت‌های کوچک و متوسط قرار می‌گیرند. شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها در این پارک‌ها فعالیت می‌کنند. در واقع محیط این پارک‌ها محل فعالیت شرکت‌ها و مؤسساتی است که متکی بر علم و دانش هستد. برای دستیابی به این هدف، یک پارک علمی با ایجاد انگیزش و مدیریت جریان دانش و فناوری در میان دانشگاه‌ها، مراکز پژوهش و توسعه، شرکت‌های خصوصی و بازار، ایجاد و رشد شرکت‌های متکی بر نوآوری را از طریق مراکز رشد و فرایندهای زایشی تسهیل می‌نماید.
پارک‌های علمی همچنین خدماتی با ارزش افزوده بالا و فضاهای کاری و تأسیسات مناسب و کیفی به مؤسسات مستقر در پارک ارائه می‌نمایند. بسیاری از دانشگاه‌های کشور اقدام به توسعه پارک‌های علم و فناوری کرده‌اند. با ایجاد چنین پارک‌هایی کوشش می‌شود از دانشجویان فارغ‌التحصل برای توسعه اهداف کارآفرینی حمایت شود. ایده بنیادی صحیح و جذاب است اما در عمل با چالش‌هایی مواجه است. در این مقاله صرفاً به تشریح مفهوم پارک علم و فناوری پرداخته شده است.
انواع پارک علم و فناوری
پارک‌های پژوهشی از نظر نوع فعالیت به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
پارک‌های علمی که معمولاً توسط دانشگاه‌ها در فضایی مناسب در نزدیکی دانشگاه برپا می‌شود. در اینجا همکاری متقابلی بین صاحبان صنایع مستقر در پارک و دانشگاه به وجود می‌آید.
پارک فناوری که معمولاً در نزدیکی قطب‌های صنعتی ایجاد می‌شوند. در اینجا هدف گسترش ارتباطات تحقیقاتی صنایع موجود در منطقه با واحدهای پژوهشی دانشگاه‌های منطقه است.
تعریف دقیقی برای گونه‌های پارک‌های علم و فناوری وجود ندارد و معمولاً هر کشور یا موسسه بنا به نیازهای موجود، ویژگی‌ها، سیاست‌ها و نام پارک‌های دانش خود را تعیین می‌نماید. پارک علم و فناوری، به مجموعه‌ای اطلاق می‌شود که از طریق فراهم آوردن و ارائه زمین، تأسیسات زیر بنایی، آزمایشگاهها و کارگاههای تحقیقاتی متمرکز و تسهیلات قانونی موجبات اجتماع واحدها، شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی را در یک فضای متمرکز فراهم می‌نماید.
این مجموعه‌ها که معمولا در مجاورت قطب‌های دانشگاهی و یا قطب‌های صنعتی و اقتصادی شکل می‌گیرد. ضمن ایجاد فضای مناسب جهت انجام تحقیقات کاربردی و تجاری سازی نتایج آن موجبات رشد تحقیقات را فراهم می‌آورد. این مهم از رهگذر هم‌افزایی ناشی از مجاورت فیزیکی این واحدها و نیز کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه و هزینه‌های جاری فراهم می‌شود. پارک‌های علم و فناوری علاوه بر امکان فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط دانش محور و کارآفرین در یک محیط اقتصادی، بستر لازم را جهت انتقال و توسعه فناوری، تولید با ارزش افزوده بالا، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ورود کارآفرینان و خوشه‌های صنعتی به بازارهای جهانی را فراهم می‌نماید.
اهداف پارک علم و فناوری
ازجمله اهداف ایجاد پارک‌های فناوری، افزایش نوآوری تکنولوژیک، توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی متخصصان است و بسیاری از سیاست‌گذاران از پارک‌های فناوری به عنوان بخشی از یک راهبرد اندیشمند و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه‌ای نام می‌برند. اگرچه هر شهر یا کشوری ممکن است دلایل متفاوتی برای ایجاد پارک‌های فناوری داشته باشد، ولی عموما هدف اولیه از تشکیل یک پارک فناوری افزایش تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌محور است تا در یک محیط اقتصادی به فعالیت بپردازند.
از این شرکت‌ها به عنوان پشتوانه بخش خصوصی برای کمک به تنوع اقتصادی نام برده می‌شود. کشورهای در حال توسعه که تجربه چندانی در زمینه فناوری ندارند، ممکن است از پارک‌های فناوری جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای ایجاد شغل و همچنین افزایش درآمدهای مالیاتی استفاده کنند.
مضمون اصلی فعالیت این پارک‌ها، پژوهش و توسعه در زمینه فناوری‌های سطح بالاست، تکیه اصلی روی پژوهشهایی است که در جهت “توسعه” یک سازمان داده شده اند. در این پارک‌ها تولید انبوه جایی ندارد و صنایع بزرگ در آنجا تأسیس نمی‌شوند. پژوهش در این پارک‌ها در راستای رفع نیازهای صنایع مشخص انجام می‌شود. یعنی در این پارک‌ها پژوهش نمی‌کنند که مثلاً به فرمولهای خاص فیزیک، شیمی، یا ریاضیات دست یابند. بلکه پژوهش می‌شود تا مشکل خاص و یا تنگناهای علمی یک صنعت به خصوص را حل کنند. به بیان دیگر، فعالیت‌های درونی این مجتمع‌ها به طور مشخص رنگ تکنولوژیک دارد تا رنگ آکادمیک. صنایعی که در این پارک‌ها تأسیس می‌شوند، صنایع سبک و تکنولوژیک هستند. این صنایع، ارزش افزوده بالایی را تولید کرده و درعین حال فاقد سر و صدا و آلودگی بوده و به محیط‌زیست، آسیب نمی‌رسانند.
خلاصه و جمع‌بندی
پارک علم و فناوری محل تمرکز مجموعه‌ای از فعالیت‌های به هم پیوسته اند. یعنی فعالیت‌های درون این پارک‌ها (مجتمع ها) با هم رابطه تنگاتنگ دارند. رصورت لزوم می‌توانند به یکدیگر خوراک علمی و پژوهشی بدهند. فضای این مجتمع ها، پارک مانند است و محوطه آنها بسیار زیبا، ساختمانها معمولاً با ارتفاع کم و مجهز به انواع امکانات تفریحی و خدماتی می‌باشد. تراکم ساختمانها نیز کم است. این مجتمع‌ها غالباً در ارتباط و با همکاری مستقیم یک یا چند دانشگاه یا موسسه فن آوری و سرمایه‌گذاری مشترک آنها تأسیس می‌شوند.
البته به جای دانشگاه، یک مؤسسه تحقیقاتی بسیار مهم هم می‌تواند این نقش را ایفا کند. به علاوه دولت‌های محلی و بخش خصوصی نیز جزو صاحبان اصلی هستند. بنابراین مدیریت این پارک‌ها، به اقتضای ترکیب، بین بخش دولتی، خصوصی و دانشگاهی مشترک است.
بخش عمده‌ای از واحدهای فعال در پارک‌ها معمولاً کوچک و نوبنیادند و صاحبان آنها را پژوهشگران تشکیل می‌دهند. البته بسیار اتفاق می‌افتد که شرکت‌هایی همانند آی. بی. ام و سونی هم شعبه تحقیق و توسعه خود را به این پارک‌ها منتقل کنند. از جنبه جمعیتی (دموگرافیکی) افرادی که در این پارک‌ها کار می‌کنند افراد متخصص و ماهری هستند (نظیر مهندسان، دانشمندان، پزشکان و کارشناسان تحقیق و توسعه) که عمدتاً در مشاغل تکنیکی، پژوهشی و مدیریتی ممتاز به کار مشغولند
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
تئوری سازمان و مدیریت | ۲۶ فروردین ۰۰
