جامعه و نمونه روش ISM
جامعه مشارکت‌کنندگان در روش مدلسازی ساختاری-تفسیری (ISM) شامل خبرگان زمینه مورد بررسی است و نمونه‌گیری با روش هدفمند صورت می‌گیرد. جامعه و نمونه روش ISM با تعاریف جامعه و نمونه آماری و تعیین حجم نمونه تفاوت‌هایی دارد که باید از آن مطلع باشید.
پیش از هر چیز باید بدانید ISM یک روش آماری نیست بنابراین بکارگیری عبارت «جامعه آماری» اشتباه است و از عبارت «جامعه مشارکت‌کنندگان» استفاده کنید. برای نمونه‌گیری آماری روش‌های احتمالی کارایی بیشتری دارند اما در روش ISM استفاده از روش‌های غیراحتمالی و هدفمند مناسب‌تر هستند.
جامعه مشارکت‌کنندگان مدلسازی ساختاری-تفسیری را خبرگان و کارشناسان ارشد حوزه مورد مطالعه تشکیل می‌دهند. بنابراین تعداد افراد نمونه اهمیت چندانی ندارد بلکه ملاک خبرگی و توانمندی افراد در پاسخ به پرسش‌های پژوهشگر است. حتی می‌توان با تشکیل پنل خبرگان و با اجماع پرسشنامه ISM را تکمیل کرد.
جامعه مشارکت‌کنندگان روش ISM
برای شناسایی افراد واجد شرایط و جامعه مشارکت‌کنندگان در روش مدلسازی ساختاری-تفسیری باید قیدهای معینی به عنوان ملاک خبرگی تعریف شود. در بیشتر پژوهش‌ها از دو ملاک «سابقه‌کاری» و تحصیلات» برای خبرگی استفاده می‌شود. برای نمونه گفته می‌شود در این مطالعه خبره فردی است که:
- دست‌کم مدرک تحصیلات تکمیلی داشته باشد.
- دست‌کم بیست سال سابقه‌کاری مرتبط داشته باشد.
دخالت افراد غیرمرتبط به تصمیم در فرآیند تصمیم‌گیری مشکلاتی را بوجود خواهد آورد و عدم استفاده از افراد خبره و کاردان نیز باعث تقلیل کارائی می‌گردد. به‌همین دلیل گروه انتخابی مورد نظر جهت تصمیم‌گیری عبارتند از مدیران و کارشناسائی که سال‌ها در مشاغل مختلف مرتبط با موضوع سابقه کار داشتند و در رابطه با معیارها و شاخص‌های موثر در این زمینه با تجربه و صاحب‌نظر بودند. افراد مزبور با مراجعه حضوری پژوهشگر و مصاحبه با کارشناسان ذیربط انتخاب شدند.
نمونه‌گیری روش ISM
حجم نمونه در روش مدلسازی ساختاری-تفسیری بین ۵ تا ۲۵ نفر مناسب است. برای نمونه‌گیری در تکنیک ISM ابتدا باید مشخصات خبرگان را تعیین کرد. سپس در ساده ترین حالت می‌توان از روش نمونه‌گیری در دسترس استفاده کرد. راهکار دیگر استفاده از شیوه نمونه‌گیری هدفمند است. پیشنهاد گروه تخصصی پارس مدیر آن است که از روش گلوله برفی برای محاسبه حجم نمونه مدل ساختاری-تفسیری استفاده کنید. این تکنیک ویژگی هایی دارد که خودبخود شما را به نمونه لازم می‌رساند.
جامعه و نمونه روش ISM شامل خبرگان هستند. علت انتخاب نمونه محدود در مطالعات ISM در راستای ماهیت پژوهش‌های کیفی و کفایت داده‌ها در این سطح از جامعه می‌باشد. استفاده از تعداد بالاتر باعث ایجاد انحراف در تحلیل ساختاری-تفسیری به دلیل الزام به استفاده از شاخص مد می‌گردد. برای نمونه‌گیری معمولاَ از روش‌های نمونه‌گیری غیراحتمالی مانند نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری هدفمند استفاده می‌شود. در این روش نمونه‌گیری، پژوهشگر نمونه‌های خود را با هدف کسب دانش عمیق، متمرکز و با جزئیات زیاد از بین کسانی که این پدیده را تجربه کرده‌اند و می‌توانند اطلاعات زیادی را در اختیار پژوهشگر بگذارند، انتخاب می‌کند.
روش جمع‌بندی دیدگاه خبرگان در مدل ساختاری-تفسیری
معمولا ۱۰ تا ۲۵ خبره در یک مطالعه با رویکرد ساختاری-تفسیری شرکت میکنند. پس از آنکه خبرگان امر پرسشنامه‌ها را تکمیل کردند برای اینکه بتوانید دیدگاه آنها را تجمیع کنید نمی توانید از میانگین نظرات استفاده کنید چون ماتریس نهایی باید ۰ و ۱ باشد. بنابراین بهترین راه استفاده از فروانی و مُد (Mode) می‌باشد. اگر از روش ساختاری-تفسیری در ادامه یک پژوهش کیفی استفاده می‌کنید بهتر است ملاک انتخاب خبرگان دستیابی به اشباع نظری در بخش کیفی باشد. یعنی تعریف دقیقی از خبره ارائه کنید. به روش هدفمند خبرگان را شناسایی کنید و تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه را ادامه دهید. در نهایت از افراد شناسایی شده در فاز کیفی برای تحلیل ساختاری-تفسیری استفاده کنید.
منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.
سلام خسته نباشید.میخواستم بدونم اینکه گفته شده ۱۰ تا ۱۵ نفر خبره در کار ساختاری تفسیری شرکت میکنند آیا رفرنس هم دارد یا خیر؟
منبع در انتهای مطلب درج شده است. در هیچ کتاب یا مقاله لاتین مشاهده نکردم که در زمینه نمونه‌گیری در روش ساختاری-تفسیری بطور صریح صحبت شده باشد.
با سلام و احترام و تشکر از پاسخ به سوالات
ایا برای کفایت حجم نمونه در معادلات ساختاری تفسیری نیاز به انجام ازمون خاصی هست یا خیر ؟
جناب محمود از شما دعوت میکنم ابتدا با مطالعه دقیق مطالب سایت تفاوت مدل معادلات ساختاری و مدلسازی ساختاری-تفسیری را فرا بگیرید. در اینصورت بهتر می‌توانید پرسش خود را مطرح کنید.