پرسشنامه ISM

پرسشنامه ISM یک ماتریس مربع ساده است که برای حل مسائل مدلسازی ساختاری-تفسیری مورد استفاده قرار می‌گیرد. پرسشنامه مدل سازی ساختاری-تفسیری با روش مرسوم تدوین پرسشنامه طیف لیکرت طراحی نمی‌شود. در واقع برخلاف پرسشنامه‌های سنجش نگرش در اینجا از طیف لیکرت استفاده نمی شود.

این پرسشنامه در واقع یک ماتریس ساده است که برای گردآوری دیدگاه خبرگان استفاده می‌شود. این پرسشنامه براساس مقادیر صفر و یک طراحی می‌شود. به بیان ساده اگر شما n عنصر داشته باشید باید یک ماتریس n×n تشکیل دهید. سپس قطر اصلی این ماتریس را به صورت پیش فرض یک قرار دهید. حال باید از هریک از خبرگان بخواهید تا در صورت وجود رابطه عدد یک را وارد کنند یا یک تیک ساده بزنند. اگر هم رابطه‌ای وجود ندارد یا عدد صفر را وارد کنند یا یک ضربدر وارد کنند.

آموزش تهیه پرسشنامه ساختاری-تفسیری

دقت کنید در یک ماتریس پرسشنامه ISM رابطه متغیرها باید ۲ به ۲ بررسی شود. برای مثال متغیر A و متغیر B می‌توانند رابطه دو سویه یا یک سویه داشته باشند یا اینکه اساسا هیچ رابطه‌ای باهم نداشته باشند. انواع روابط میان متغیرها در مدلسازی ساختاری-تفسیری به صورت زیر است:

• نماد V : متغیر i بر متغیر j تاثیر دارد.
• نماد A : متغیر j بر متغیر i تاثیر دارد.
• نماد X : متغیر i و متغیر j ارتباط دوسویه دارند.
• نماد O : متغیر i و متغیر j هیچ ارتباطی باهم ندارد.

انواع روابط میان متغیرها در مدلسازی ساختاری-تفسیری

در این پرسشنامه چون همه متغیرها دو به دو باهم مقایسه می‌شوند تعداد عناصر را خیلی زیاد و بالای ۳۰ تا در نظر نگیرید. دقت کنید خبرگانی که به پرسشنامه پاسخ میدهند انسان هستند. هیچ فردی نمی‌تواند بیش از حد مشخصی از روابط را درست بررسی کند. برای جمع بندی دیدگاه خبرگان می‌توانید از فروانی یا مد استفاده کنید.

روایی و پایایی پرسشنامه ISM

یک پرسش کلیدی در این زمینه روایی و پایایی پرسشنامه مدلسازی ساختاری-تفسیری است. برای پاسخ باید به تعریف روایی و پایایی رجوع کنید:

روایی پرسشنامه یا ابزار انداره‌گیری یعنی پرسشنامه تا چه میزان خصیصه مورد نظر را به درستی مورد سنجش قرار می‌دهد. خصیصه مورد بررسی در این روش، ارتباط میان عناصر است از آنجا که تمامی روابط ممکن در قالب یک ماتریس بررسی می‌شود بنابراین پرسشنامه ساختاری-تفسیری فی‌النفسه دارای روایی (اعتبار) است.

پایایی پرسشنامه یا ابزار اندازه‌گیری با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی را به دست می‌دهد. از آنجا که پاسخ‌دهندگان در این روش خبرگانی هستند که سال‌ها سابقه‌کاری و تحصیلات عالی دارند بنابراین چنانچه خبرگان به‌درستی انتخاب شوند انتظار می‌رود دیدگاه آنها از ثبات کافی برخوردار باشد. بنابراین روش‌هایی مانند آلفای کرونباخ یا پایایی ترکیبی برای این نوع پرسشنامه اساساً مصداق ندارد.

دانلود نمونه پرسشنامه ساختاری-تفسیری

منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.