شهر هوشمند پایدار
شهر هوشمند پایدار (SSC) شهری مبتنی بر نوآوری است که از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان بیشترین استفاده را می‌کند. این مفهوم آمیزه‌ای از مفاهیم توسعه پایدار شهری و شهر هوشمند به شیوه‌ای یکپارچه برای پاسخگویی به مسائل هزاره سوم است.
شهر هوشمند پایدار، شهری پایدار، زیست‌پذیر، کارآمد و مبتنی بر فناوری است. در این رویکرد بر نسل جدیدی از فناوری اطلاعات و ارتباطات همانند اینترنت اشیا، محاسبات ابری، ترکیب داده‌های بزرگ و اطلاعات جغرافیایی تمرکز می‌شود. از این فناوری‌ها برای تسریع برنامه‌ریزی، ساخت‌وساز، مدیریت و خدمات هوشمند شهرها را شامل می‌شود.
به صورت خلاصه می‌توان گفت مفهوم مدرن «شهر پایدار» در عصر تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی چهارم کارایی لازم را ندارد. جامعه نسل پنج به قرائت جدیدی از مدیریت شهری نیاز دارد که هم از جنبش مدرن پایداری پشتیبانی کند و هم با تحولات دیجیتال همگام باشد. این زمینه پیدایش مفهوم «شهر هوشمند پایدار» را پدید آورده است.
تعریف شهر هوشمند پایدار
شهر هوشمند پایدار برگردان Smart Sustainable City (SSC) به زبان پارسی است. در مورد تعریف شهرهای پایدار هوشمند سه دیدگاه وجود دارد:
گروهی معتقد به توسعه زیرساختار فناوری و تمرکز بر سیاست‌های پایداری و توسعه پایدار هستند.
گروه دوم پیاده‌سازی خدمات دولت الکترونیک را پیش‌شرط توسعه شهرهای پایدار هوشمند می‌دانند.
گروه سوم نیز معتقدند که مدل‌های موجود از توسعه شهری مطابق با نیازها، منابع و اولویت شهرها نیستند.
شهر هوشمند پایدار شهری است که از فناوری اطلاعات و ارتباطات و دیگر ابزارها جهت بهبود کیفیت زندگی، کارآیی فعالیت‌ها و خدمات شهری و رقابت‌پذیری استفاده کرده و نیازهای نسل حاضر را بدون کاستن از نیازهای نسل آینده با توجه به ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی تامین می‌کند.
براین اساس ویژگی‌های شهرهای پایدار هوشمند عبارتند از:
- رفاه اجتماعی
- ساده‌سازی زیرساخت فیزیکی
- پایداری زیست‌محیطی
- کیفیت زندگی
- توسعه اقتصادی
- پیشیگری و کنترل مخاطرات طبیعی
- حکمروایی و همگرایی استاندارد
- استفاده حداکثری از فناوری اطلاعات و ارتباطات
شهر هوشمند پایدار، شهری است که سرمایه گذاری‌ها در سرمایه‌های انسانی و اجتماعی و زیرساختارهای نوین و قدیمی در آن منجر به رشد اقتصادی پایدار، کیفیت بالای زندگی و مدیریت عاقلانه منابع طبیعی از طریق حکمروایی مشارکتی شود. این شهر نیازهای نسل حاضر را بدون کاستن از توانایی آیندگان در تامین نیازهای خود و عدم ا ستفاده از محیط زیست فراتر از محدودیت آن در سطح محلی با استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات تامین می‌کند.
اهمیت هوشمندسازی در پایداری شهری
یکی از پیامدهای عصر صنعت رشد بی‌رویه شهرنشینی است. آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی، مهاجرت از روستا به شهر، گسترش افقی شهرها، تغییرات کاربری زمین از مسائل رشد شهرنشینی هستند. این مسائل خود تبعاتی مانند سوء تغذیه، سلامتی انسان‌ها، مشکلات مسکن، نابرابری اجتماعی، مدیریت شهری، آب، پسماند و غیره را به همراه دارد. به همین خاطر مفهوم توسعه پایدار شهری شکل گرفت. در مجموع می‌توان گفت افزایش جمعیت، رشد شهرنشینی و چالش‌های زیست‌محیطی موجب حرکت به سوی «شهر پایدار» شده است.
از سوی دیگر شهرهای امروزی، مرکز نوآوری نیز هستند. فناوری اطلاعات و ارتباطات در تاروپود زندگی شهروندان هزاره سوم تنیده شده است. رویارویی شهروندان عصر فرامدرن با شهر مدرن عصر صنعتی، از مشکلات شهری در عصر حاضر است. به دیگر سخن شهر عصر صنعتی ظرفیت لازم برای پاسخگویی به نیازهای شهروندان عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات (انقلاب چهارم) را ندارد.
برای حل این مساله و دستیابی به اهداف توسعه پایدار در شهرها استفاده از رویکردهای عصر صنعتی از کارآمدی لازم برخوردار نیست. نیازها و مسائل عصر کنونی با شرایطی که رویکردهای عصر صنعتی در آن گسترش یافته‌اند متفاوت است. در گزارش اهداف پایداری سازمان ملل برای هزاره سوم نیز بر اهمیت توسعه پایدار با عنایت به فناوری اطلاعات و ارتباطات تاکید شده است. بنابراین مدیریت شهری کنونی باید در جستجوی توسعه پایدار با استفاده از هوشمندسازی شهرها باشد.
خاستگاه شهر هوشمند پایدار
درک مفهوم شهر هوشمند پایدار نیازمند مطالعه تاریخی و نظری شهرهای فناوری‌محور در گذر زمان است. از نظر زمانی نخستین تحول در فناوری شهری با پیدایش تلگراف و سپس تلفن مطرح شد. با پیدایش تلگراف در حذف محدودیت زمانی و مکانی اثر بسیاری داشت و عبارت «پایان جغرافیا» از همین‌جا مطرح گردید.
با گسترش اینترنت در سال ۱۹۹۳ در آمریکا از این فناوری برای مدیریت شهری استفاده شد. این حرکت بعدها بستر همکاری شبکه‌ای برای توسعه شهرهای دیجیتال در اروپا را فراهم آورد. نخستین شهر دیجیتال در سال ۱۹۹۴ در یک شبکه مجازی شهروندی در آمستردام هلند بکار رفت.
خاستگاه شهر هوشمند پایدار
با توسعه توانمندی‌های فناوری در اوایل سال ۲۰۰۰ مفهوم شهر هوشمند شکل گرفت. در سال ۲۰۰۴ ایده شهر فراگیر مبتنی بر تفکرات مارک ویزر شکل گرفت. در ادامه با گسترش فناوری و تغییر مباحث اهداف توسعه پایدار در سال ۲۰۱۳ ایده شهر هوشمند پایدار مطرح شد.
فرگشت شهر هوشمند پایدار
به یاد داشته باشید فرگشت به معنای تکوین و تکامل (Evolution) است. به لحاظ تئوریک شهر با پذیرش و یکپارچگی تکنولوژی در بافت خود شهر اطلاعاتی را شکل داد. شهر اطلاعاتی بر روی اینکه چطور اینترنت و فضای مجازی و حقیقی می‌تواند تو سعه شهری را تحت تاثیر قرار دهد، تمرکز کرده بود.
با گذشت زمان نگاه فناوری‌محور شهر اطلاعاتی جای خود را به نگاه تکنولوژیکی- اجتماعی داد که منجر به پیدایش شهر دیجیتال شد. این تحول ن شان داد که می‌توان از فناوری برای حل مسایل اقتصادی و اجتماعی بویژه در زمینه افزایش مشارکت و کاهش محرومیت اجتماعی استفاده کرد.
شهر هوشمند از منظر پایداری
از دهه ۱۹۹۰ رویکرد دیجیتال محور با رویکرد کارآفرینی ترکیب شد که نتیجه آنها ظهور شهر هوشمند بود که در آن فناوری‌های دیجیتال، می‌توانست رقابت‌پذیری و رشد اقتصادی را تسریع کند. در واقع این رویکرد از نوع نئولیبرالیسم بود که شهرها باید به دنبال رقابت‌پذیری، رشد اقتصادی باشند. سپس به دلیل انتقادات وارده بر شهر هوشمند و عدم توجه به پایداری، رویکرد شهرهوشمند پایدار در هال ۲۰۱۳ از طرف واحد بین‌المللی مخابرات مطرح شد. در واقع از ترکیب شهرهوشمند با رویکرد پایداری به منظور حفظ همزمان محیط زیست و انسان، مفهوم شهر هوشمند پایدار مطرح شد.
خلاصه و جمع‌بندی
توسعه شهر هو شمندپایدار می‌تواند مزایای همزمان، از جمله صنعتی شدن، اطلاعاتی شدن و توسعه پایدار شهرها را به همراه داشته باشد. همچنین، این مفهوم به‌عنوان ابزاری جهت رسیدن به پایداری با وجود پیشرفت‌ها در فناوری اطلاعات و ارتباطات معرفی شده است. ایده‌های تبدیل شهر به شهر هوشمند پایدار اخیرا بعنوان مدل تلفیقی جهت حل مسایل شهری و تبدیل شهرها به مکانی مناسب برای زندگی به ظهور ر سیده است. پنج دوره جهانی شدن مشکلات زیست محیطی و توسعه پایدار، شهرنشینی و رشد شهری، توسعه پایدار شهری و شهرهای پایدار، فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهرهای هوشمند را می‌توان از زمینه‌های شکل‌گیری شهرهای پایدار هوشمند عنوان کرد. به عبارت کلی تر چالش‌های پایداری و شهرنشینی سریع و فزاینده، رشد و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات عامل پیدایش شهرهای پایدار هوشمند بودند.
با تقدیر ویژه از افشار حاتمی که به مفهوم‌سازی این ایده برای پژوهشگران پارسی‌زبان کمک بسیاری کرد.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت شهری | ۰۷ شهریور ۰۱
