فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی GAHP

آموزش فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی GAHP

منبع: آموزش فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی GAHP نوشته آرش حبیبی از کتاب تصمیم‌گیری چندمعیاره فازی

منظور از GAHP همان Group Analytic Hierarchical Process به معنی فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی است. یکی از مهمترین کاربردهای تصمیم‌گیری چندمعیاره، کاربرد آنها در تصمیم‌گیری گروهی است. در مثال انتخاب مدیر فرض کنید بخواهید براساس نظر چندین کارشناس تصمیم‌گیری کنید. تکنیک‌های تصمیم‌گیری گروهی دو کاربرد اساسی در روشهای MCDM دارند. با مطالعه این بخش شما روش طراحی پرسشنامه خبره را نیز فرا خواهید گرفت. دقت کنید این مطلب در ادامه آموزش فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP نوشته شده است.

انتخاب معیارهای تصمیم گیری

برای انتخاب معیارها و زیرمعیارهای مربوط به یک هدف، معمولاً از روش‌هایی مانند طوفان مغزی، گروه اسمی یا تکنیک دلفی استفاده می‌شود. تعیین معیارها و زیرمعیارها در تصمیمات انفرادی چندان دشوار نیست اما زمانیکه بخواهیم از نظر چندین کارشناس استفاده کنیم باید از فنون تصمیم‌گیری گروهی استفاده شود. توصیه معمول در این زمینه استفاده از تکنیک دلفی است.

نمونه گیری خبرگان

مهمترین نکته در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی انتخاب حجم نمونه است. برای تعیین حجم نمونه خبرگان فرمول کوکران کاربرد ندارد. فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه آماری است و برای تکنیک های تحقیق در عملیات مصداق ندارد. برای خبرگان خود قیدهایی مانند حداقل تحصیلات، حداقل سابقه کاری و از این دست تعریف کنید. برای نمونه گیری خبرگان از روش نمونه گیری هدفمند  استفاده کنید.

از اساتید فرسوده دانشگاه خواهشمندم دقت کنید: فرمول کوکران برای تعیین حجم نمونه آماری کاربرد دارد. تکنیک AHP یک تکنیک در حوزه تحقیق در عملیات است و ربطی به مباحث آماری ندارد.

طراحی پرسشنامه خبره

برای گردآوری دیدگاه خبرگان در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی باید پرسشنامه خبره را طراحی کنید. دقت کنید تکمیل پرسشنامه خبره با حضور خود پژوهشگر انجام می شود. برای آشنایی با طراحی پرسشنامه خبره مطلب نمونه پرسشنامه AHP را مطالعه کنید.

مقایسه زوجی نخستین بار توسط تورستون (۱۹۷۲) ارائه شد. ساعتی تکنیک AHP را براساس مقایسات زوجی بنا نهاد.

دانلود اصل مقاله مقایسه زوجی ترستون

تجمیع دیدگاه خبرگان

زمانی که از نظر بیش از یک کارشناس برای مقایسه زوجی عناصر استفاده می‌شود تکنیک‌های متعددی برای رسیدن به یک دیدگاه کلی وجود دارد. برای نمونه می‌توان از روش اجماع (consensus) استفاده کرد. به این ترتیب که محققین در کنار هم جمع شده و در خصوص هر مقایسه به جمع‌بندی کلی برسند. البته این روش همه معایب تصمیم‌گیری گروهی را به همراه دارد و عملاً جدول مقایسه‌ای هر عضو بی‌خاصیت خواهد ماند.

اکزل و ساعتی (۱۹۸۳) استفاده از میانگین هندسی را بهترین روش برای ترکیب مقایسات زوجی معرفی کرده‌اند.

مثال تجمیع دیدگاه خبرگان در مقایسه زوجی عناصر

در این مثال ما می‌خواهیم نظر ۵ کارشناس را برای انتخاب مدیر از بین سه کاندیدا جویا شویم. الگوریتم اجرای کار مانند قبل است.

مقایسه زوجی گزینه ها براساس معیار پیشینه به صورت زیر است:

۱- اولویت مادلین نسبت به سوف براساس معیار پیشینه شغلی برای احراز شغل مدیریت سازمان کدام است؟
۲- اولویت مادلین نسبت به راجر براساس معیار پیشینه شغلی برای احراز شغل مدیریت سازمان کدام است؟
۳- اولویت مادلین نسبت به سوف براساس معیار پیشینه شغلی برای احراز شغل مدیریت سازمان کدام است؟

پاسخنامه نیز با طیف پنج یا نه درجی ساعتی تهیه و تنظیم می‌شود که در صفحه گذشته شرح آن ارائه گردیده است.

در گام بعدی میانگین هندسی هر یک از مقایسه‌های زوجی انجام شده را حساب کنید. برای مثال دیدگاه پنج کارشناس در مقایسه مادلین و راجر به صورت زیر است.

تشکیل ماتریس مقایسه زوجی

بنابراین اولویت مادلین به راجر برابر ۵/۳۰۵ است که میانگین هندسی نظرات کارشناسان مختلف می باشد. از سوی دیگر اولویت راجر به مادلین ۰/۱۸۸ است که معکوس نمره مادلین به راجر است. همین روند را برای دو مقایسه دیگر انجام می‌دهیم. جدول نهائی مانند زیر خواهد شد:

مقدار ویژه یا اولویت سطرها مانند قبل محاسبه می‌شود. می‌توانید از نرم افزار استفاده کرده یا تخمین میانگین هندسی را بکار ببرید. دانش را مرزی نیست و همیشه نکاتی برای افزودن هست. آرش حبیبی