طرح تحقیق آمیخته اکتشافی

طرح تحقیق آمیخته اکتشافی (Exploratory mixed method) یکی از انواع تحقیقات علمی است که با هدف ارائه الگویی برای بازنمایی پدیده مورد مطالعه، استفاده می‌شود. در یک پژوهش علمی که به دنبال طراحی الگو و مدلسازی می‌باشد از این روش می‌توان استفاده کرد.

در یک تحقیق آمیخته از ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی استفاده می‌شود. از سوی دیگر ماهیت بسیاری از پدیده‌ها نامکشوف و بسیار پیچیده است. در چنین حالتی باید با روش‌های اکتشافی به تحقیق پرداخت. در فاز نخست باید با جنبه‌ها و ابعاد نامعلوم پدیده مورد مطالعه را شناسایی کرد. این فاز با روش‌های کیفی و با ابزار مصاحبه انجام می‌شود. در فاز دوم نیز باید الگوی روابط علی میان ابعاد را شناسایی کرد. این فاز با روش‌های کمی انجام می‌شود.

به‌طور کلی در انجام رساله دکتری مدیریت از طرح تحقیق آمیخته اکتشافی استفاده می‌شود. چنین تحقیقاتی معمولاً براساس مطالعاتی کیفی و کمی شناخته می‌شوند. منطق زیربنایی این طرح آن است که پیش از شناسایی متغیرها باید موضوع مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. پرسش آغازین آن است که براساس پیشینه پژوهش چه چیزی از موضوع موردمطالعه می‌دانیم؟ اگر ادبیات پژوهش از غنای لازم برخوردار نباشد باید به مصاحبه‌های تخصصی پرداخت. جنبه اکتشافی این طرح نیز از همین نکته ناشی می‌شود. در این نوشتار کوشش شده است تا مفهوم آن برای دانشجویان و پژوهشگران روشن شود.

طرح تحقیق آمیخته اکتشافی چیست؟

تحقیقات آمیخته به سه بخش دسته‌بندی می‌شوند:

• طرح‌های تحقیق آمیخته بهم تنیده
• طرح‌های تحقیق آمیخته تشریحی
• طرح‌های تحقیق آمیخته اکتشافی

در طرح‌های تحقیق آمیخته اکتشافی، پژوهشگر درصدد زمینه یابی «موقعیت نامعین» می‌باشد. برای این منظور ابتدا به گردآوری داده‌های کیفی می‌پردازد. انجام این مرحله او را به توصیف جنبه‌های بی‌شماری از پدیده هدایت می‌کند. با استفاده از این شناسایی اولیه امکان صورت‌بندی فرضیه‌هایی درباره بروز پدیده مورد مطالعه فراهم می‌شود. پس از آن پژوهشگر می‌تواند از طریق گردآوری داده‌های کمی، فرضیه‌ها را مورد آزمون قرار دهد.

بنابراین در این نوع طرح‌های تحقیق آمیخته، به داده‌های کیفی اهمیت بیشتری داده می‌شود. علاوه بر آن در توالی گردآوری داده‌ها ابتدا داده‌های کیفی و سپس داده‌های کمی گردآوری می‌شوند. بالاخره پژوهشگر بر مبنای یافته‌های حاصل از داده‌های کیفی سعی بر آن دارد که داده‌های کمی راگردآوری کند تا تعمیم پذیری یافته را میسر سازد.

خلاصه و جمع‌بندی

در دو دهه گذشته علاوه بر پارادایم اثبات گرایی استفاده از پارادایم‌های دیگری مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که در حال حاضر برای شناسایی مسائل و مشکلات سیستم‌های اجتماعی-رفتاری به طور اعم، و محیط‌های آموزشی به طور اخص، استفاده از روش‌های مبتنی بر ترکیب پارادایم‌های تحقیق از اهمیت برخوردار شده است. زیرا به رغم ماهیت پیچیده این سیستم‌ها و محیط ها، نمی توان فقط به استفاده از یک روش (کمی یا کیفی) اکتفا کرد و به شناخت کافی نسبت به موقعیت‌های معین دست یافت. با توجه به این امر، برای پی بردن به مسایل نظام‌های آموزشی و کوشش در جهت حل آنها استفاده ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی ضرورت یافته است. در راستای برآوردن این نیاز استفاده از طرح تحقیق آمیخته اکتشافی رایج شده است.

طرح تحقیق آمیخته اکتشافی از دو مرحله تشکیل شده است. با تحلیل داده‌های گردآوری شده از مصاحبه پژوهشگر می‌تواند مقوله‌های زیربنایی پدیده را شناسایی کند. مقوله‌ها خود می‌توانند به مقوله‌های اصلی و فرعی تقسیم شوند. برای مطالعه بیشتر مقوله و مقوله‌بندی کردن در تحقیقات کیفی را مطالعه کنید. در گام دوم باید الگوی روابط علی مقوله‌ها شناسایی شود. پژوهشگر در مرحله دوم به گردآوری داده‌های کمی می‌پردازد. در این مرحله باید ابزار گردآوری داده‌های کمی (پرسشنامه) طراحی شود. سپس به انتخاب نمونه‌ای تصادفی از میان جامعه‌ای پرداخته می‌شود. سپس با گردآوری و تحلیل داده‌ها به اعتبارسنجی مدل می‌پردازد. پس از آن پژوهشگر بر اساس نتایج به دست آمده امکان تعمیم یافته‌ها را فراهم می‌آورد.

دانلود مقاله طرح تحقیق آمیخته اکتشافی