تعالی سازمانی یا سرآمدی سازمانی

تعالی سازمانی یا سرآمدی سازمانی و انواع مدل تعالی

منبع: تعالی سازمانی یا سرآمدی سازمانی نوشته مهدیه سعیدی نشر الکترونیک پارس مدیر

تعالی سازمانی یا سرآمدی (Excellence) یک چارچوب، مدل و الگوی خودارزیابی و سنجش است که موجب حرکت و هدایت فعالیتهای سازمان ها در جهت بهبود مستمر می گردد. این مدل به عنوان یکی از رویکردها و ابزارهای مدیریتی، سازمانها را ارزیابی کرده و با اندازه گیری عملکرد آنها و ارائه تصویر واقعی از فعالیت های سازمانی، تفاوت های موجود را با وضعیت مطلوب شناسائی می کند و باعث اقدام سازمان ها در جهت کاهش و از بین بردن این تفاوت ها می شود تا به سطوح عالی سازمانی دست یابند. مأموریت و هدف غایی سرآمدی سازمانی حمایت از مدیران به عنوان عامل و محرک اصلی حرکت کیفیت و همچنین یاری رساندن به همه شرکت ها جهت قرار گرفتن در مسیر توسعه و تعالی است.

تاریخچه تعالی سازمانی

موفقیت ژاپن در به‌کارگیری روش‌های علمی مدیریت کسب و کار، تهدیدی جدی برای شرکت‌های آمریکایی ایجاد کرد. به نحوی که در دهه ۸۰ بسیاری از آن‌ها با واگذاری بازار به رقبای ژاپنی در آستانه ورشکستگی قرار گرفتند، ژاپن این موفقیت را مدیون دکتر ادوارد دمینگ بود که در سال ۱۹۵۰ به دعوت موسسه HUSE ژاپن، برای سخنرانی در زمینه بهره‌وری و کیفیت به ژاپن رفت و تحولات عظیمی را در صنایع این کشور به وجود آورد.

در سال ۱۹۵۱ موسسه HUSE به پاس خدمات دکتر دمینگ جایزه ای به نام وی بنیان نهاد که اهدای آن همچنان ادامه دارد. این مدل، نگرش جدیدی در بحث کیفیت ایجاد کرد که بر اساس آن برای تولید محصولات و خدمات با کیفیت، به هماهنگی همه جانبه در سطح سازمان نیاز است. اگر چه در آن زمان عمدتاً استفاده از روش‌های آماری برای کنترل کیفیت در کانون توجه مباحث بود، ولی همین تفکر نگرش فراگیر به ظهور کنترل کیفیت فراگیر در دهه ۶۰ میلادی منجر گردید. تهدیدات ناشی از فعالیت‌های شرکت‌های ژاپنی سبب شد شرکت‌های غربی در روش‌های کسب و کار خود تجدید نظر کرده و مدیریت کیفیت فراگیر را به طور گسترده به کار گیرند.

تعالی سازمانی و استاندارد ISO

است پیش‌تر نیز مدل‌هایی برای ارزیابی بنگاه های صنعتی و غیر صنعتی در کشورهای غربی به وجود آمده بود که با ظهور سیستم‌های ISO 9000 به مقبولیت جهانی رسیدند ولی هیچ کدام دید فراگیری نسبت به کسب و کار نداشتند. یکی از اولین گام‌ها برای فراگیر کردن این مدل‌ها، طرح جایزه تعالی سازمانی و کیفیت کانادا در سال ۱۹۸۳ بود. پس از آن در سال ۱۹۸۷ بعد از چندین سال کار مستمر، مدل جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج در آمریکا مطرح شد که در واقع پوشش دهنده تمامی اجزای یک کسب و کار با در نظر گرفتن منافع تمامی ذینفعان بود. به د نبال مدل بالدریج، مدل جایزه کیفیت اروپا توسط بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت در سال ۱۹۹۱ ارائه شد که بسیاری از کشورهای اروپایی و غیر اروپایی از آن پیروی کردند.

انواع مدل‌های تعالی سازمانی

اجرای طرح اعطای جوایز ملی بهره‌وری و کیفیت و مدل‌های تعالی سازمانی نتیجه مطالعاتی است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در سال‌های اخیر آن ر ا در سطح سازمان‌های کسب و کار خود جاری ساخته‌اند. جایزه دمینگ ژاپن (۱۹۵۱) ، جایزه تعالی، سازمانی و کیفیت کانادا(۱۹۸۳)، جایزه مالکوم بالدریج آمریکا (۱۹۸۷)، جایزه کیفیت استرالیا (۱۹۹۱) جایزه کیفیت اروپا (۱۹۹۱)، جایزه ر اجیو گاندی هند (۱۹۹۱) و غیره نمونه‌هایی از تلاش‌های انجام شده در این زمینه است.

از میان انواع مدل‌های موجود، سه مدل که در سه قطب اقتصادی دنیا مطرح اند عبارتند از:

تعالی سازمانی مدل دمینگ در ژاپن (شروع از سال ۱۹۵۱)

تعالی سازمانی جایزه مالکوم بالدریج در آمریکا (شروع از سال ۱۹۸۷)

تعالی سازمانی بنیاد مدیریت کیفیت اروپا موسوم به مدل EFQM (شروع از سال ۱۹۹۱)

در مدل تعالی به طور عام و مدل‌های بالدریج و EFQM به طور خاص، پیش از معرفی معیارهای ارزیابی سازمان‌ها، یک سری ارزش‌ها و مفاهیم بنیادین به عنوان زیربنای مدل در نظر گرفته می‌شود. اما در مدل دمینگ، ارزش‌ها و مفاهیم بنیادین در معیارها نهفته است.