محیط فیزیکی کار
محیط فیزیکی کار به ساختمان، اتاق‌ها، دکوراسیون، تجهیزات، ابزار و نحوه چیدمان آنها در محل کاری کارکنان یک سازمان گفته می‌شود. توجه به محیط فیزیکی از مطالعات کلاسیک مدیریت علمی و جنبش روابط انسانی تاکنون ادامه دارد. اگر سازماندهی به جنبه نرم و مدیریتی سازمان اشاره دارد، محیط فیزیکی جنبه سخت سازمان را بررسی می‌کند.
به‌طور سنتی در بررسی محیط سازمان به محیط درونی و بیرونی اشاره می‌شود. منظور از محیط بیرونی همه عواملی هستند که بر سازمان اثر می‌گذارند اما سازمان کنترل چندانی بر آنها ندارد. محیط درونی نیز شامل همه عوامل موثر بر سازمان است که قابل کنترل هستند. وقتی از عوامل محیط داخلی صحبت می‌شود متغیرهای انسانی مانند ارتباطات سازمانی یا مدیریت سازمان به ذهن متبادر می‌شود. در حالیکه محیط فیزیکی سازمان نباید مورد غفلت واقع شود.
محیط فیزیکی الزاماتی را به سازمان تحمیل می‌کند که رابطه ساختار و استراتژی را دستخوش تغییر می‌کند. اگر سازمانی از یک ساختمان بزرگ برخوردار باشد چیدمان واحدهای کاری متفاوتی خواهد داشت. یک ساختمان اداری کوچک نیز نحوه تقسیم‌بندی دوایر کاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عوامل فیزیکی از منظر روانشناسی کار و ارگونومی سازمانی نیز قابل بحث هستند. این عوامل حتی در کیفیت خدمات ادراک‌شده نزد مشتریان نیز اثر می‌گذارند. در این مطالعه کوشش می‌شود تا شرایط محیط فیزیکی کار تشریح شود.
ابعاد محیط فیزیکی کار
عوامل و شرایط فیزیکی محیط کار عبارت است از مجموعه عوامل و شرایط قابل درک بوسیله حواس پنچ گانه که جزیی از محیط فیزیکی سازمان را تشکیل می‌دهند.
- جا و مکان وسایل و تجهیزات
- روشنایی
- منابع نور
- روشنایی مصنوعی
- تهویه
- سر و صدا
- ارتعاش
بعضی نکات را در شرایط فیزیکی محیط کار، خودتان هم می‌توانید لحاظ کنید. این مسائل به ظاهر پیش پا افتاده هستند ولی توجه به آنها بسیار کارساز است.
کیفیت تجهیزات
حتماً از باکیفیت بودن تجهیزاتی که به دست نیروها می‌سپارید، مطمئن شوید. تجهیزاتی که مدام دچار خرابی می‌شوند، میز و صندلی‌ای که استاندارد نیست و… روند کار را دچار اصطکاک می‌کند. وقتی شما نتوانید ساده‌ترین تجهیزات را برای کارمندان فراهم کنید، آنها هم ایمان‌شان را به اهداف سازمان از دست خواهند داد.
مدیریت سر و صدا
بعضی مشاغل کارگاهی و صنعتی مانند کارگاه میناکاری، کارگاه ریخته‌گری، کارگاه دوخت و… نیازمند تکاپو و تبادل انرژی در محیط هستند. محیط‌های آرام برای چنین مشاغلی، رخوتناک است و ذوق کار را از آنها می‌گیرد. مکالمه با یکدیگر، گوش دادن به موسیقی و… نه تنها آسیبی به انجام کار وارد نمی‌کند که انرژی‌بخش هم هست.
دمای محیط
در نظر بگیرید که طبع انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است، همیشه ناسازگاری‌هایی بر سر دمای محیط چه در خانه و چه در محیط فیزیکی کار وجود خواهد داشت. اما به طور معمول باید میانگین دمای مناسب با فصل را در محیط ایجاد کنید. یک راهکار ساده برای خاتمه دادن به ناسازگاری‌های افراد بر سر دما، تغییر جای آن‌هاست! جای آنها را متناسب با طبع آنها تنظیم کنید.
نور محیط
هیچ عاملی برای سنجش نور نرمال وجود ندارد. این مسئله را هم طبع هر فرد مشخص می‌کند. نور یکی از عوامل تأثیرگذار بر خلق‌وخوی افراد در حین کار است. قراردهی افراد در نور نامناسب با طبع‌شان، برای طولانی مدت، تبدیل به یک شکنجه‌ی روانی می‌شود.
خلاصه و جمع‌بندی
با پررنگ‌تر شدن نقش منابع انسانی در سازمان‌ها، بهبود فضای کاری در برنامه مدیران قرار گرفته است. ایجاد محیط کاری ایده‌آل، به بازدهی نیروها کمک می‌کند و کیفیت عملکرد را بالا می‌برد. اما یک محیط کاری ایده‌آل چگونه شکل می‌گیرد؟ هر فضایی دو جنبه‌ی فیزیکی و روانی دارد. محیط فیزیکی کار شامل فضای داخلی سازمان (طراحی داخلی) است. شرایط روانی محیط کار نیز ارزش‌ها و فرهنگ سازمان را نشان می‌دهد.
برای ارزیابی شرایط مربوط به جنبه‌های فیزیکی سازمان از پرسشنامه محیط فیزیکی سازمان استفاده کنید. نکاتی که به آنها اشاره شد، بسیار ساده هستند و تحقق آنها واقعاً هزینه‌بر نیست. هزینه‌ی این موارد، احترامی است که به یکدیگر پرداخت می‌کنید. اگر به نظرِ شما رعایت این موارد غیرضروری است، شما از آن دست مدیران سنتی‌ای هستید که امروزه، دیگر نیروهای‌تان به شما وفادار نخواهند ماند. و اگر ضرورت رعایت این نکات پیش‌پاافتاده را می‌دانید، فاصله‌ای با ایجاد یک محیط کاری ایده‌آل ندارید.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
تئوری سازمان و مدیریت | ۲۷ دی ۰۰
