ویکور فازی (FVIKOR)

ویکور فازی (FVIKOR) یک روش تصمیم‌گیری چندشاخصه مبتنی بر منطق فازی برای اولویت‌بندی گزینه‌ها براساس میزان سودمندی و زیان آنها است. اپریکویک روش سنتی ویکور (VIKOR) را به سال ۱۹۸۴ معرفی کرد و به سال ۲۰۰۰ نیز به توسعه آن براساس منطق فازی پرداخت.

در این روش کوشش می‌شود محاسبات روش سنتی با ویکور با استفاده از اعداد فازی و محاسبات منطق فازی انجام شود. روش ویکور فازی برای تعیین راه‌حل توافقی مسئله چندمعیاره فازی توسعه یافت. هدف این روش تصمیم‌گیری چندمعیاره برای انتخاب بهترین گزینه (توافقی) می‌باشد. روش ویکور فازی Fuzzy Vikor نیز مبتنی بر ماتریس تصمیم با استفاده از اصول محاسبات فازی است.

گزینه‌ها را می‌توان ایجاد نمود و با مدل‌های ریاضیاتی، مدل‌های فیزیکی و یا بوسیله آزمایشات بر روی سیستم موجود یا دیگر سیستم‌های مشابه، مورد آزمون قرار داد. محدودیت‌ها بعنوان اهداف با اولویت بالا تلقی می‌شوند که باید در فرایند ارزیابی گزینه‌ها لحاظ شوند. در این بحث، اعداد فازی مثلثی با نماد F̃ _ij=(l_ij,m_ij,u_ij) نمایش داده می‌شوند. مجموعه معیارهایی که بار مثبت دارند (سودمندی) با lb و مجموعه معیارهایی که بار منفی دارند (هزینه) با lc نشان داده می‌شوند.

تشکیل ماتریس تصمیم فازی

ماتریس تصمیم یا همان ماتریس امتیازدهی گزینه‌ها براساس معیارها تشکیل می‌شود. این ماتریس با X و هر درایه آن با xij نشان داده می‌شود. در ماتریس تصمیم تکنیک ویکور مقادیر J امین گزینه به صورت  A_j={X₁,X₂,…,X_n}  نمایش داده می‌شود. هر X_ij نشان دهنده مقدار گزینه J ام براساس معیار iام  است.

دقت کنید تکنیک ویکور بر خلاف تاپسیس بر آمار و ارقام واقعی متکی است و کمتر برای ارزیابی از طیف لیکرت استفاده می‌شود. حال اینجا پارادوکسی مطرح است. اگر اعداد و ارقام واقعی وجود دارد جایگاه فازی کجاست؟ بله، پرسش صحیح و کلیدی است. اگر ارقام واقعی وجود داشته باشد همه چیز قطعی خواهد بود و فازی بودن مصداق ندارد اما در مورد بسیاری از ارزیابی‌های کمی می‌توان کمترین مقدار ممکن، بیشترین مقدار ممکن و محتمل ترین مقدار ممکن را شناسایی کرد.

ماتریس تصمیم

مثلا در ارزیابی یک نفر براساس نرخ دستمزد می‌توان از طیف فازی (۱۰۰, ۱۵۰, ۲۰۰) استفاده کرد. به این معنا که حداقل دستمزد درخواستی این فرد ۱۰۰ واحد پول، بیشترین دستمزد درخواستی ۲۰۰ واحد پول و محتمل ترین دستمزد درخواستی ۱۵۰ واحد پول است. دستمزد درخواستی نفر دوم (۱۲۰, ۱۴۰, ۱۸۰) است. نمایش این دو مقدار به صورت زیر است:

دو عدد فازی مثلثی

این روش ارزیابی برای m گزینه براساس n معیار قابل تعمیم است. به این ترتیب می‌توان یک ماتریس ارزیابی فازی تشکیل داد. در غیر اینصورت می‌توانید از یک مقیاس مناسب برای فازی سازی اعداد ماتریس تصمیم استفاده کنید. یک نمونه مقیاس هفت درجه برای ارزیابی گزینه‌ها براساس معیارها و معادل فازی آن با اعداد فازی مثلثی ارائه شده است.

طیف فازی ارزیابی گزینه‌ها براساس معیارها

فازی‌زدایی مقادیر در ویکور فازی

در روش‌های مختلف که با رویکرد فازی صورت می‌گیرد پژوهشگر در نهایت به دنبال آن است که مقادیر فازی نهایی را به یک عدد قطعی و قابل درک تبدیل کند. روش‌های متعددی برای فازی زدائی وجود دارند: برای نمونه روش مرکز ثقل، روش مرکز سطح و میانگین ماکسیمم از این دسته هستند. زنگ و تنگ (۱۹۹۳) روش ساده‌ای را برای فازی زدائی اعداد فازی مثلثی براساس روش مرکز سطح (COA) ارائه کرده‌اند. اپریکویک و زنگ (۲۰۰۳) مقاله‌ای با عنوان «فازی‌زدایی در مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره» ارائه کرده‌اند. در این مقاله بطور کلی روش‌های متعدد فازی‌زدایی بررسی شده است و در نهایت تکنیک CFCS به عنوان یک روش مناسب فازی‌دایی در تکنیک‌های MCDM پیشنهاد شده است. انواع روش‌های فازی‌زدایی در پارس مدیر آموزش داده شده است.

با وجود همه انتقاداتی که اپریکویک (۲۰۰۳) برای روش‌های ساده و مرسوم فازی‌زدایی مطرح کرده است (به فصل پنجم رجوع کنید) وی در الگوریتم پیشنهادی خود برای فازی‌زدایی S̃ _j, R̃ _j, Q̃ _j و j=1,…,J از روش ساده زیر استفاده کرده است:

Crisp(N)=(l+2m+u)⁄۴

دراینجا برای تبدیل یک عدد فازی به عدد قطعی، دومین روش فازی‌زدایی میانگین موزون که توسط بوجادزیف نیز توصیه شده است (به فصل اول کتاب حبیبی رجوع کنید) مورد استفاده قرار گرفته است. برای رتبه‌بندی گزینه‌ها از طبقه‌بندی با استفاده از مقادیر قطعی S، R و Q به ترتیب کاهنده استفاده می‌شود. نتایج سه فهرست رتبه‌بندی Q_{A} و R_{A} و S_{A} هستند. در این زمینه درست مانند الگوریتم اجرای تکنیک ویکور با مقادیر قطعی عمل می‌شود.

ترجمه چکیده مقاله ویکور فازی اپریکویک

نخستین بار سرافیم اپریکویک (۲۰۰۰) در مقاله‌ای با عنوان روش ویکور فازی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی منابع آب از تکنیک ویکور با رویکرد فازی استفاده کرد.

روش ویکور فازی برای حل مسئله چندمعیاره فازی با معیارهای متعارض و غیرقابل اندازه‌گیری (واحدهای مختلف) توسعه یافته است. این روش، مسئله را در یک محیط فازی حل می‌کند که در آن معیارها و وزن‌ها می‌توانند مجموعه‌های فازی باشند. اعداد فازی مثلثی برای کار کردن با مقادیر عددی مبهم و غیردقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند. ویکور فازی مبتنی بر جمع شدن قابلیت فازی است که نشان‌دهنده‌ی فاصله از یک گزینه تا راه‌حل ایده‌آل می‌باشد. در زمینه‌ی طراحی الگوریتم ویکور فازی، عملیات‌ها و رویه‌های فازی برای رتبه‌بندی اعداد فازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ویکور (VIsekriterijumska optimizacija i KOmpromisno Resenje) بر رتبه‌بندی و انتخاب یک مجموعه از گزینه‌ها در حضور معیارهای متعارض و بر پیشنهاد راه‌حل توافقی (یک یا چند راهکار) تمرکز دارد. این روش با یک تجزیه و تحلیل موازنه بسط یافت. یک مثال عددی کاربرد در برنامه‌ریزی منابع آب را نشان می‌دهد و از روش ارائه شده جهت مطالعه‌ی توسعه‌ی یک سیستم مخزن برای ذخیره‌ی جریانات سطحی ملاوا ریور و انشعاب‌های آن برای تأمین آب منطقه‌ای بهره برده شده است. با استفاده از روش ویکور فازی و چند رویکرد متفاوت، یک تحلیل تطبیقی از نتایج ارائه گردیده است.

دانلود اصل مقاله ویکور فازی اپریکویک

منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.