رهبری کارآفرینانه
رهبری کارآفرینانه شیوه‌ای برای اعمال نفوذ و هدایت کسب‌وکارهای کارآفرینی است که به ایده‌های نو و نوآوری سازمانی منجر می‌شود. در کسب‌وکارهای مبتنی بر کارآفرینی، استراتژی رهبری کاملاً جدیدی موردنیاز است که آن را رهبری کارآفرینانه می‌نامند.
البته از سال ۱۹۹۳ که شولز مفهوم رهبری کارآفرینانه را مطالعه کرد تا سال ۲۰۰۸ پژوهش‌های بسیار کمی در این زمینه انجام شده بود. ولی آنچه مسلم است، با توجه به محیط رقابتی امروز و نیز نیاز به شناسایی فرصت‌ها، پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که این نوع رهبری جدید الزامی است. رهبری کارآفرینانه که در مقابل نظریه‌های سنتی رهبری قرار دارد بر بهبود مستمر و تحول سازمانی استوار است.
از نظر آنها مفهوم رهبری کارآفرینانه نشان‌دهنده یک مرحله کلیدی در این توسعه و تحول است. یعنی پارادایم رهبری جدیدی است که در حال شکل‌گیری است. این شیوه از رهبری با تعریف چشم‌انداز و تفکر استراتژیک شروع می‌شود. سپس با ایجاد انگیزه و تعهد کارکنان، قابلیت‌های لازم را برای اکتشاف و بهره‌برداری از فرصت‌ها فراهم می‌آورد. همچنین از طریق تشویق به نوآوری و استفاده خلاقانه از سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی و دیگر منابع سازمان، ایجاد کرده و به خلق مشترک ارزش اقدام می‌کند. نهایتاً، زمینه و بستر مناسب را برای کارآفرینی در سازمان‌ها فراهم و تسهیل می‌کند.
تعریف رهبری کارآفرینانه
رهبری کارآفرینانه را توانایی برقراری ارتباط میان دیدگاه‌های مختلف برای درگیرشدن تیم‌ها در شناسایی، توسعه و استفاده از فرصت‌ها، ایجاد ارزش برای سازمان، تأثیرگذاری و هدایت عملکرد گروهی برای دستیابی به اهداف سازمانی از طریق شناخت و کشف فرصت‌ها تعریف می‌کنند. به عبارت دیگر، نوعی از رهبری است که سطوح بالایی از اعتماد و تعامل در سازمان‌ها را در ارتباط با مسئولیت‌های مدیریتی و خلاقیت افزایش می‌دهد. همچنین موجب تقویت و گسترش اصلاحات اداری و شیوه‌های مدیریت در سیستم جدید می‌شود.
این شیوه رهبری به افزایش انگیزه پیروان برای ایجاد ایده‌های خلاقانه در واکنش به فرصت‌هایی که در کار با آن روبه‌رو هستند منجر می‌شود. همچنین مشوقی است برای بهره‌گیری از این ایده‌ها در رفتار نوآورانه و منافع تجاری.
رهبری کارآفرینانه، یکی از رویکردهای بالقوه است که می‌تواند رفتار نوآورانه را تحت‌تأثیر قرار دهد. پژوهشگران به اهمیت آن بهعنوان یک عامل کلیدی درزمینه ایجاد و تقویت رفتار نوآورانه در سازمان‌ها اشاره داشته‌اند. با آغاز قرن ۲۱، مفهوم رهبری کارآفرینانه همزمان با چالش جهانی‌شدن و باز شدن اقتصاد جهانی، مطرح و گسترش یافت و مورد استفاده سازمان‌های پیشرو و موفق قرار گرفت.
رهبری کارآفرینانه، پارادایم جدیدی است که از حوزه رهبری و کارآفرینی ظهور کرده است. با شروع قرن حاضر با توجه به اقتصاد جهانی و چالش‌های آن، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس، تحقیقات بر این مفهوم تأکید داشتند که این نوع رهبری شامل تنظیم اهداف روشن، خلق فرصت‌ها، توانمندسازی افراد، حفظ صمیمیت سازمانی و توسعه سیستم‌های منابع انسانی است. این سبک رهبری را بهعنوان میزان توصیف رهبران از ویژگی‌های کارآفرینی تعریف کردند. این ویژگی‌ها، جهت‌دهی سازمان به سوی کشف فرصت‌ها را تسهیل می‌کند و با ادغام خلاقانه شبکه منابع انسانی و سایر منابع و نیز ایجاد سریع عرصه و شرایط لازم در جهت کسب حداکثر منافع ممکن برای اعضای سازمان، عمل می‌کند.
ویژگی‌های رهبری کارآفرینانه
اندیشمندان و پژوهشگران ویژگی‌های متعددی را برای رهبری کارآفرینانه برشمرده‌اند. براساس نظر کوراتکو، ویژگی‌های رهبری کارآفرینانه عبارت‌اند از:
- الهام بخشی
- انگیزش سریع یک گروه صاحب ایده‌های جدی
- هدایت افراد در تبدیل این دیدگاه مشترک به واقعیت
رهبری کارآفرینانه پنج تفاوت عمده با رهبری کسب‌وکارهای دیگر دارد:
- جهت‌دهی استراتژیک
- کشف فرصت‌ها
- گردآوری منابع
- کنترل منابع
- ساختار مدیریتی
درواقع این پنج ویژگی، رهبری کارآفرینانه را از سایر شیوه‌های رهبری متمایز می‌کند. از دیگر ویژگی‌های رهبری کارآفرینانه، رهبری جمعی و داشتن رویکرد جمعی است. به این معنی که هر سازمان رهبران متعددی دارد. افراد بسیاری در سطوح مختلف در ایجاد و پایداری و خلاقیت سازمانی نقش ایفا می‌کنند. درنتیجه، ما جمع رهبران داریم و نه رهبران واحد و قهرمان. در رهبری کارآفرینانه، همه اعضای تیم، دارای گرایش‌های کارآفرینانه بوده و ویژگی‌هایی نظیر نوآوری، خطرپذیری، فعال بودن، اعتمادبه‌نفس داشتن، دارای چشم‌انداز بودن، در همه اعضا وجود دارد.
ویژگی‌های رهبری کارآفرینانه
در ادبیات کارآفرینی، حداقل چهار شرط بهعنوان خصیصه‌های با اهمیت رهبری کارآفرینانه، پیشنهاد شده است.
- حضور و ارتباط مؤثر چشم‌انداز کارآفرینانه در سازمان
- تشویق ابتکار عمل کارآفرینانه
- وجود فرآیندهای کافی برای تولید یا تأمین منابع موردنیاز
یک تحلیل نظری بر چهار ویژگی اصلی تاکید شده است. توجه به این نکته ضروری است که این ویژگی‌ها از یکدیگر متمایز نیستند بلکه از یکدیگر مستقل هستند. این چهار ویژگی رهبری کارآفرینانه، عبارت‌اند:
- رویکرد جمعی و از پایین به بالا
- حضور رهبران رسمی و غیررسمی
- ترویج قرابت و نزدیکی اجتماعی
- رهبری هدایت شده توسط مربیگری
رهبری در یک سازمان یا حتی یک محدوده اقتصادی، باید نتیجه یک اقدام جمعی باشد. یعنی بین ذی‌نفعان مختلفی که مشترکاً با همان هدف مشترک، کار می‌کنند گسترش یافته است. این اقدام جمعی باید بخش‌های عمومی و خصوصی را در بر بگیرد
خلاصه و جمع‌بندی
با در نظر گرفتن ابعاد و مؤلفه‌های شناسایی شده برای رهبری کارآفرینانه در این مدل، میتوان دریافت که این مفهوم دربرگیرنده ویژگی‌ها و قابلیت‌هایی است که رهبر باید واجد آن باشد. این ویژگی‌ها و قابلیت‌ها می‌تواند جنبه ذاتی و شخصیتی داشته و یا اینکه اکتسابی باشد. از منظری دیگر این ویژگی‌ها و قابلیت‌ها، می‌تواند جنبه بینشی، دانشی و کنشی داشته باشد. بنابراین رهبران کارآفرین باید نسبت به توانمندسازی مداوم خود در جنبه‌های سهگانه فوق اقدام کنند. همچنین شایستگی‌ها و قابلیت‌ها خود را ارتقا بخشند.
یادگیری مستمر و فعال توسط افراد جهت تقویت دانش اهمیت بالایی دارد. باید تجربه و قابلیت ادراکی، برای تعامل سازنده با افراد و محیط بکار گرفته شود. همچنین بهره‌برداری از فرصت‌ها برای کارآفرینی، لازم این کار است. هوشیاری کارآفرینانه یک ویژگی اساسی برای رهبران است. هوشیاری موجب می‌شود آنان فرصت‌ها را شناسایی و کشف نموده و به موقع از آن بهره‌برداری کنند. هوشیاری کارآفرینانه رهبران در اثر ارتقاء قابلیت‌های ادراکی، ارتباطی و حرفهای آنان تقویت می‌شود.
تعامل و ارتباط رهبران با دنیای بیرون، ازجمله سازمان‌ها و شرکت‌های برتر و پیشرو و استفاده از تجارب و ایده‌ها آنان و استفاده از تحقیقات آینده‌پژوهی و تحلیل مستمر متغیرهای محیطی، امری ضروری برای رهبران کارآفرین است. البته در کنار توجه به این موضوع، نباید از ویژگی‌های ذاتی و شخصیتی افراد در انتصاب و رشد آنان در سازمان بهعنوان رهبران آینده، غافل بود چراکه برخی از خصیصه‌ها همانند هوش هیجانی و ریسک‌پذیری و جاه‌طلبی و میل به پیشرفت که لازمه رهبری کارآفرینانه است، از شخصیت و علایق فردی نشات می‌گیرد.
منبع: این مقاله توسط تقی داور و شاگردانش سعید صفار و فرشیده ضامنی نوشته شده است.
تهیه و تنظیم: محبوبه برابسته
مدیریت کارآفرینی | ۱۸ تیر ۰۰
