هایتک High-tech
هایتک High-tech اشاره به جدیدترین و پیشرفته‌ترین فناوری دارد که در بازه زمانی حاضر سرآمد سایر فناوری‌ها است. واژه هایتک از High technology یا به عبارت دیگر frontier technology سرچشمه گرفته است. به عبارت دیگر اشاره به آخرین و جدیدترین مرحله توسعه (cutting edge) فناوری دارد. به همین موازات مفاهیمی مانند صنایع هایتک، معماری هایتک، صادرات هایتک و … نیز مطرح شده است.
در تعریفی ساده از صنعت هایتک، صنعتی است که نقش «علم» از «تجربه» بیشتر است. این صنایع از سرعت تحول بالایی دارد. از منظر مدیریت فناوری، عمر یک فناوری پیشرفته ممکن است تنها یک سال باشد در صورتی که در رویکرد سنتی متوسط عمر، بیش از ده سال است. از منظر مدیریت منابع انسانی نیز به جای نیروی انسانی تمرکز بر سرمایه انسانی است.
یکی از ارکان با اهمیت در صنایع پیشرفته، نقش فناوری در تولید محصول نهایی است. یعنی ارزش افزوده فناوری در محصول نهایی نسبت به عوامل دیگر تولید بسیار بالا است. فناوری پیشرفته در سطح وسیعی به کار گرفته می‌شود. فناوری بالا به صنایع کارخانه‌ای، الکترونیک و کامپیوتر محدود نیست. بلکه به صنایع داروسازی، غذایی، کشاورزی و… نیز گسترده می‌شود. این فناوری بر خلاف آنچه که اذهان عمومی تصور می‌کند، با زندگی روزمره مردم ارتباط نزدیکی دارد. چرا که محدود به صنایع خاصی نیست و حوزه‌های وسیعی را پوشش می‌دهد. در این مقاله کوشش شده است تا از منظر مدیریتی به این مفهوم هایتک High-tech پرداخته شود.
ویژگی‌های صنایع هایتک High-tech
براساس نظر متخصصان در حوزهٔ مدیریت تکنولوژی، صفت High-Tech به بنگاه‌هائی قابل اطلاق است که حداقل دارای چهار ویژکی زیر باشند:
- بکارگیری فناوری پیشرفته
- مدیریت و رهبری تحول‌گرا
- سرمایه انسانی دانشی
- نوآوری تولید
شرط نخست یک کسب‌وکار برای آنکه هایتک نامیده شود استفاده از فناوری‌های پیشرفته است. فناوری محوری یعنی فناوری که فعالیت تجاری شرکت، بر محور آن استوار است از نوع High-Tech است. دوم اینکه مدیریت سازمان باید از سبک رهبری تحولی و رهبری دیجیتال استفاده نماید. سوم بخش عمده‌ای از نیروی انسانی شاغل در این بنگاه‌ها را کارکنان دانشی تشکیل می‌دهند. در نهایت این کسب‌وکارها عمدتاً در بازارهائی فعالیت دارند که نوآوری اصلی‌ترین سلاح رقابتی آنها است.
انواع صنایع هایتک
صنایع پیشرفته در چند دسته طبقه‌بندی می‌شود:
- صنایع الکترونیک یا صنایع طراحی و ساخت که شامل کامپیوتر و ملحقات آن
- مدارهای مجتمع، تولید تجهیزات الکترونیکی و ارتباطی پیشرفته می‌شود البته به جز فرآیندهای مونتاژ
- صنایع تولید مواد نو که تولید سرامیک‌های پیشرفته، کامپوزیت‌ها، پلیمرهای پیشرفته و مواد ابر رسانا است.
- صنایع بیوفناوری که شامل انواع محصولات دارویی پیشرفته
- کیت‌های تشخیص، مکمل‌های غذایی، بیوپلیمرها، رآکتورهای زیستی، تراشه‌های بیو فناوری، تولید انواع کودهای بیولوژیک و آنزیم‌ها
- صنایع اپتیک و لیزر که شامل انواع لنز، تجهیزات کاربرد لیزر، فیبر نوری، کریستال‌ها و لایه‌های نازک اپتیکی و ایتومکانیک است.
- اتوماسیون صنعتی و سیستم‌های هوشمند که شامل سیستم‌ها و تجهیزات کنترل فرایند، ابزار دقیق، کنترل گرما، سنسورها و ربوت‌ها
- نانو فناوری: کاربرد این صنعت در زمینه‌های مختلف از قبیل برق و رایانه، پزشکی، محیط زیست، انرژی و نظایر آن است.
- صنایع مرتبط با فناوری اطلاعات (IT) که شامل طراحی و تولید بسته‌های نرم‌افزاری
- انتقال اطلاعات و خدمات شبکه‌های اطلاع‌رسانی، سامانه‌های اطلاعاتی و اطلاع‌رسانی می‌شود.
- صنایع هوا و فضا که مربوط به تجهیزات ناوبری هوایی
- سیستم‌های آیرودینامیک و مکانیک پروازی ساخت هواپیماهای غیر‌نظامی و فناوری‌های ماهواره‌ای
- انرژی‌های نو مانند پیل سوختی و مبدل‌های خورشیدی
حوزه هایتک High-tech بسیار در حال رشد است. به همان میزان که نرخ ورود صنایع جدید در آن بالا است نرخ خروج و قدیمی شدن نیز زیاد است. بنابراین دسته‌بندی‌هایی مانند آنچه در بالا به آن اشاره شده است در گذر زمان خیلی زود دستخوش تغییر می‌شود.
جایگاه اقتصادی صنایع هایتک
یکی از مهمترین ویژگی‌های اقتصادی صنایع پیشرفته در این است که این صنایع بدون تعامل با تجارت جهانی امکان چندانی برای توسعه بازار ندارند. به این معنی که بازار داخلی برای محصولاتی که با فناوری‌های پیشرفته تولید شده‌اند آنقدر وسیع نیست که بتواند در افزایش عرضه موثر باشد. بنابراین صنایع فعال در این زمینه برای توسعه بازار خود نیازمند ارتباط با بازارهای جهانی هستند همین امر تاثیر بسیار در افزایش کیفیت محصولات و در نتیجه بالا رفتن توان تولید می‌شود.
مزیت دیگر صنایع با فناوری پیشرفته این است که تحولات فناوری‌های روز دنیا بسیار سریع اتفاق می‌افتد و صنایع کشور ما نیز برای افزایش سطح تکنولوژی‌های خود و به روز ماندن ناگزیر از برقراری ارتباط با فناوری‌های روز دنیا هستند. این امر البته در تولید بومی علم نیز بی‌تاثیر نخواهد بود.
طبق اعلام سازمان توسعه تجارت، کشور در سال ۹۱ به صادرات یک میلیارد دلاری محصولات با فناوری بالا دست خواهد یافت. این رقم نشان‌دهنده ظرفیت بالای صنایع هایتک در ارزآوری است.
آمارها از رشد ۲۲ درصدی این کالاها و خدمات از سال ۸۴ تا ۸۹ و رشد ۲۶۵ درصدی آنها در سال ۹۰ خبر می‌دهند. پیش‌بینی می‌شود سهم ایران در جهان از صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان به رقم مطلوبی تا پایان برنامه پنجم برسد.
چالش‌های هایتک High-tech در ایران
پویش کارکردی هایتک High-tech در ایران در قالب شرکت نوپا (استارتاپ) قابل ردیابی است. چند سالی است که در ایران نوپای اهمیت پیدا کرده است. مردم زیادی با رویای دست‌یابی به ثروت، پا به این عرصه گذاشته‌اند. بسیاری از دانشجویان مدیریت بازرگانی و مدیریت صنعتی به این موضوع علاقه‌مند شده‌اند. سیستم آموزش عالی نیز به سوی دانشگاه نسل سوم و دانشگاه کارآفرین حرکت‌هایی را شروع کرده‌اند.
دانشجویان خلاق و سخت‌کوش تمام رشته‌ها سعی می‌کنند به ایده‌ها و رویاهایشان جامه عمل بپوشانند. اما وقتی به فهرست استارت‌آپ‌های موفق در ایران نگاه می‌کنیم، به چند شرکت صرفا خدماتی بر می‌خوریم. از طرفی هیچ‌کدام از این صنایع نوپای ایرانی به تولید محصولاتی مانند خودروی الکتریکی، تلفن همراه، کامپیوتر، خانه‌های هوشمند و به‌طور کلی محصولات «هایتک» نمی‌پردازند. تنها به خدماتی مانند فروش اینترنتی کالا، نرم‌افزار و اجناس دست‌دوم یا تاکسی و تحویل بسته پستی و سفارش غذا بسنده می‌کنند.
قوانین هایتک High-tech در ایران نه به سود سرمایه‌دارها و کارآفرینان و نه به سود مشتری و کارمند است. خروجی قوانین نه کارمندهایی است که در شرکت‌های کوچک با خوشحالی و امنیت کار کنند. نه کارآفرینانی که شرکت‌هایی غول‌آسا بسازند. درواقع در اروپا، قانون می‌خواهد از عموم مردم محافظت کند و به حمایت از آنها بپردازد. در آمریکا و چین قانون‌گذار می‌خواهد از خالقان شغل و ثروت حمایت کرده و از خطرات مسیر ترقی آنها بکاهد. اما نگرش عمومی در ایران نسبت به قانون، عاملی بازدارنده است نه حامی. فقط برای گرفتن اخذ مجوز لازم برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید، باید از هفت‌خان رستم عبور کنید. بعد که مجوز گرفتید، هرلحظه باید منتظر لغو پروانه خود باشید. این قوانین بیشتر از آنکه امنیت کارآفرینان یا مشتری‌های آنها را تامین کند، رقابت تجاری را به مسابقات دو با مانع تبدیل می‌کند.
خلاصه و جمع‌بندی
هایتک High-tech ابزار اصلی موفقیت دنیای متنوع و نوآوری است. این تحولات سریع محیطی و به‌ویژه تحولات تکنولوژیک از یک طرف و جهانی شدن تجارت از سوی دیگر، مدیران بنگاه‌های اقتصادی با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. این امر، سبب شده است مدیریت بنگاه‌ها، به‌خصوص بنگاه‌هائی که با تکنولوژی‌های پیشرفته سر و کار دارند، پیچیده‌تر شود. مدیران این شرکت‌ها علاوه بر تسلط به مباحث مرتبط با تکنولوژی بنگاه خود، باید از حداقل آگاهی نیز نسبت به دانش مدیریت بنگاه‌های High-Tech برخوردار باشند.
این مسئله وقتی اهمیت خود را نشان می‌دهد که بدانیم بنگاه‌های کوچک و متوسط و به‌ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط هایتک High-tech، در اقتصاد جهانی نقش قابل توجهی را ایفاء می‌کنند و این نقش در آینده پررنگ‌تر خواهد شد. اکنون بنگاه‌های اقتصادی به دنبال آموزش نیروی انسانی خود هستند که امری لازم و مفید است، اما موضوعی اساسی مطرح است و آن اینکه آموزش به خودی خود، دارای ارزش نیست و صرف این مسئله که ما نیرو تربیت کنیم و آموزش دهیم ممکن است به حل مشکلات بنگاه / جامعه منجر نشود.
آموزش در حوزه هایتک وقتی ارزشمند است که در راستای نیازهای بنگاه و در جهت حل مشکلات آن، انجام پذیرد. با همین دیدگاه و براساس نیازی که از جانب مدیران شرکت‌های High-Tech به مرکز صنایع نوین اعلام شده بود، این دورهٔ آموزشی شکل گرفت. هدف دورهٔ آشنائی مدیران شرکت‌های هایتک High-tech با مسائل، اصول و تکنیک‌های خاص مدیریت این بنگاه‌ها است که برای نخستین‌بار در کشور صورت می‌گیرد.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت فناوری اطلاعات | ۲۸ مهر ۹۹
عالی بود.