تولید پاک (سبز)

تولید پاک عبارتست از کاربرد مستمر یک استراتژی محیط زیستی جامع و مانع برای فرایند محصولات و خدمات, به منظور افزایش بازدهی کلی و کاهش آثار زیان آور برای انسان و محیط زیست. این روش، راهبردی جهانی به منظور ایجاد تغییرات مورد نیاز در تکنولوژی و صنعت موجود به منظور ساختن جامعه‌ای مبتنی بر توسعه پایدار است.

مفهوم تولید پاک تر بیشتر با انگیزه حفظ محیط زیست توسعه یافته است.این شیوه از تولید که به تولید سبز نیز مشهور است در زیرمجموعه تولید پایدار قرار دارد. با افزایش مسئولیت اجتماعی و فشارهای رقابتی حرکت به سوی این شیوه از تولید اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل شرکت‌ها در انتخاب بهترین تامین‌کننده به سوی زنجیره تامین سبز و پایداری زنجیره تامین حرکت می‌کنند.

در این تحقیق سعی بر این است که تولید پاک تر با دیدگاه بهینه سازی مصرف انرژی در صنایع بررسی شود. همچنین موانع و مشکلات اجرایی نمودن این استراتژی مطرح گردد. علاوه بر این مهمترین اقدامات برای بهبود وضعیت مصرف انرژی در صنایع باید در دستور کار قرار گیرد. کاهش نیاز به بخار و آب داغ، سیستم‌های سردکننده، کارآیی موتورها، سیستم‌های روشنایی، بازیافت انرژی گرمایی و سیستم ترکیبی نیز مد نظر قرار دارد. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله تولید پاک تشریح شده است.

مفهوم‌سازی تولید پاک در سازمان

تحقیقات بسیاری در جهان در بررسی انواع سیستم‌های تولیدی و ارتباط آنها با تولید سبز انجام شده است. تحقیق حاضر با بررسی تعدادی از این تحقیقات و جمع بندی نتایج به دست آمده از آنها سعی در بیان ارتباط بین استفاده از سیستم تولید ناب در شرکت‌های تولیدی با عملکرد سبز دارد. بسیاری از شرکت‌های پیشرو برنامه‌های تولید ناب را که افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بسیاری مزایای دیگر را در بر می‌گیرد، اجرا کرده اند.

با مطرح شدن نگرانی‌های زیست محیطی، برخی دیگر از سازمان‌ها برنامه‌های تولید سبز را که نتایجی از جمله کاهش مصرف انرژی، کاهش تولید ضایعات و نیز کاهش استفاده از مواد خطرناک را در پی دارد، اتخاذ کرده اند. ادبیات تحقیق نشان می‌دهد که تولید ناب برخی از اهداف تولید سبز را به همراه دارد و شباهت‌های غیر قابل انکاری بین مدل‌های ناب و سبز وجود دارد.

هم افزایی بین این دو سیتم به اثبات رسیده است و نتایج کارایی ابزار‌های ناب را در کاهش اثرات زیست محیطی تایید می‌کنند. فرهنگ سازمانی کاهش ضایعات که در سیستم ناب مطرح می‌شود همان فرهنگی است که توسط سازمان حفاظت محیط زیست مطرح گشته است. از آنجا که تولید ناب و تولید سبز پایدار هر دو نیازمند تعهد مدیریت و مشارکت کارکنان، شناسایی و کاهش ضایعات سازمانی، و بهبود مداوم سازمان هستند، اجرای سیستم تولید ناب در واقع ممکن است اجرای برنامه تولید سبز پایدار را آسانتر نماید.

مدل تولید پاک

مدل‌ها برای افزایش اثربخشی و بهره‌وری سیستم تولیدی یک شرکت از طریق اجرای تولید ناب چند نقطه مشترک دارند. همه توافق دارند که تعهد مدیریت ارشد به سیستم تولید ناب برای شکل دادن به فرهنگ سازمانی بهبود مستمر و برای توانمند سازی کارگران در جهت اقدام به بهبود سیستم، لازم و ضروری می‌باشد. ضایعات باید مشخص شده و تکنیک‌های مناسب برای کاهش یا از بین بردن این ضایعات از سیستم تولید به کار گرفته شود. پایبندی جدی، در دراز مدت به چنین برنامه نابی به معیارهای کسب‌وکار بهبود یافته منجر خواهد شد. در سال‌های اخیر برنامه‌های در نظر گرفته شده برای توسعه سیستم‌های تولید ناب موثر در بسیاری از شرکت‌های پیشرو در جهان اجرا شده اند.

مدل تولید پاک (سبز)

مدل‌ها برای کاهش اثرات منفی فعالیت‌های سازمانی بر محیط زمین از طریق اجرای طرح‌های سبز در ساختار به طور مشابه سازگار هستند. همه مدل‌های سبز توافق دارند که تعهد مدیریت ارشد به محیط زیست برای شکل دادن به فرهنگ توجه به محیط زیست ضروری است. بعلاوه توانمندسازی کارکنان در جهت جلوگیری از اثرات منفی زیست محیطی عملیات شرکت، الزامی است. مدیریت ضایعات باید در دستور کار شرکت قرار گیرد و روش مناسب بکار رود.

همه بر مهم تاکید دارند که جدیت، پایبندی طولانی مدت به چنین برنامه‌ای به بهبود نتایج زیست محیطی و کسب‌وکار منجر خواهد شد. نتایج سیستم‌های “سبز” گاهی اوقات کاهش شگفت انگیزی در مصرف انرژی، تولید ضایعات و مواد خطرناک دارد. بعلاوه سیما و تصویری از شرکت به عنوان یک سازمان مسئول اجتماعی ایجاد می‌کند.

بسته‌بندی سبز و تولید پاک

یکی دیگر از محورهای تولید پاک، بحث بسته‌بندی سبز است. هر روز میلیون‌ها محصول و کالای مختلف در بسته‌بندی‌های گوناگون در سراسر دنیا جابه‌جا می‌شوند. این بسته‌بندی‌ها پس از باز شدن روانه‌ی سطل زباله می‌شوند و بیشتر مواد تشکیل‌دهنده‌ی آنها قابل بازیابی نیستند. با وجود انبوه کالاهایی که توسط شرکت‌های حمل‌ونقل از کارخانه‌ها به انبارها و سپس به فروشگاه‌ها منتقل می‌شوند.

افزایش فزایند‌ه‌ی فروشگاه‌های اینترنتی که روزانه دارای سفارش‌های متعددی هستند، مقدار قابل توجهی از پلاستیک، فوم، مقوا و کاغذِ به کار رفته در بسته‌بندی، به زباله تبدیل می‌شود. خوشبختانه «بسته‌بندی پایدار» راه حلی برای این مشکل ارائه کرده است. در بسته‌بندی سبز یا پایدار از مواد و روش‌هایی برای تولید استفاده می‌شود که کمترین مصرف انرژی و اثرگذاری را بر محیط زیست دارند. بسته‌بندی سبز که بر پایه‌ی تعهد به محیط زیست خلق شده است، از مواد قابل بازیافت و تجزیه‌پذیر استفاده و انرژی را بهینه مصرف می‌کند.

نتیجه‌گیری

همزمان با حرکت به سوی پایداری مفهوم تولید پایدار نیز در شرکت‌ها آغاز گردید. از آغاز هزاره سوم این شیوه از تولید رشد و شتاب بیشتری نیز پیدا کرد. در این رویکرد کوشش می‌شود تا محصولاتی ارائه بازار شود که با محیط‌زیست سازگارتر باشد. همچنین از مواد اولیه‌ای استفاده می‌شود که سبز باشد و کمترین مصرف انرژی در تولید مد نظر مدیران سازمان قرار دارد. برای سنجش این مقوله می‌توان از پرسشنامه تولید پاک یا پرسشنامه عملکرد سبز استفاده کرد.

دستیابی هدف‌های این شیوه از تولید نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و دقیقی در کل سازمان است. اگر چه حرکت در این مسیر نیازمند هزینه‌های اولیه برای سازمان است اما در نهایت منافع آن برای سازمان، مشتریان و جامعه غیرقابل چشم‌پوشی است. شاید بتوان گفت این هزینه‌ها یک سرمایه‌گذاری برای سازمان می‌باشد.